Stress

Heb je een presentatie, sollicitatiegesprek of blind date? Een gezonde dosis stress helpt je alert, gefocust en gemotiveerd te zijn. Als je gestrest bent nemen je hartslag, bloeddruk, ademhaling en spierspanning toe, je spijsvertering vertraagt en je pupillen worden wijder: je lichaam komt in een staat van paraatheid. Hierdoor kun je spannende situaties beter aan.

Stress is ongezond als deze lang aanhoudt of hevig is en het je niet lukt om ervan te herstellen. Van chronische en hevige stress kun je psychisch en lichamelijk ziek worden. Langdurige stress kan leiden tot een burn-out. Een posttraumatische stress-stoornis (PTSS) is een lange, heftige stressreactie op een schokkende gebeurtenis –een trauma.

Stress heeft duidelijke symptomen, die je kunt onderverdelen in lichamelijke klachten en psychische klachten.

Lichamelijke klachten bij stress

• Tinnitus (oorsuizen)
• Pijn op de borst of hartkloppingen
• Maag- en darmklachten, zoals buikpijn, diarree, constipatie en misselijkheid
• Minder weerstand en dus vatbaarder voor griep of verkoudheid
• Vermoeidheid of weinig energie
• Hartkloppingen
• Pijnklachten, zoals gewrichtspijn en rugpijn
• Minder zin in seks
• Verhoogde spierspanning
• Slaapproblemen
• Kaakklemmen of tandenknarsen (bruxisme)
• Hoofdpijn
• Tintelende vingers

Psychische klachten bij stress

• Je voelt je onzeker
• Je voelt je eenzaam, waardeloos of somber
• Je vermijdt anderen
• Je bent veel aan het piekeren
• Je bent vergeetachtig en niet georganiseerd
• Je hebt concentratieproblemen
• Je hebt een pessimistische instelling
• Je voelt je overweldigd, alsof je de controle verliest
• Je voelt je prikkelbaar of chagrijnig

Lange tijd hebben psychologen gedacht dat er een universele reactie is op stress: vechten of vluchten. Amerikaans onderzoek laat zien dat dat patroon wel opgaat voor mannen, maar niet voor vrouwen. Vrouwen reageren anders op stress dan mannen: ze gaan zorgen en zoeken steun, vooral bij andere vrouwen.

Cruciaal in de reactie op stressvolle gebeurtenissen zijn de fysiologische verschillen die optreden bij mannen en vrouwen. Zowel uit dieronderzoek als uit onderzoek bij mensen uit verschillende culturen blijkt dat er bij vrouwen onder stress het hormoon oxytocine wordt afgescheiden.

Zoals testosteron bij mannen verantwoordelijk is voor agressief gedrag, zo zou oxytocine bij vrouwen verantwoordelijk zijn voor zorgzaam gedrag. Bovendien bevordert dit hormoon hun sociale relaties.

Merk je dat je stressklachten krijgt? Deze klachten waarschuwen je dat het tijd is om de stress aan te pakken. Nog beter is het om stressklachten te voorkomen.

Er zijn veel manieren om met stress te leren omgaan. Lees meer:

• Spoor leefregels die je belemmeren op en pas deze aan. Perfectionisten bijvoorbeeld hebben de leefregel dat ze van zichzelf altijd alles goed moeten doen, een regel die bijvoorbeeld verhindert dat ze activiteiten op een lager pitje zetten. De lat mag best wat lager liggen.
• Leer innerlijke rust vinden in een jachtige wereld.
• Zorg ervoor dat je tijd inruimt om goed uit te rusten.
• Bouw reflectiemomenten in.
• Bouw je veerkracht op met deze 5 strategieën.
• Doe deze 24 ontspanningsoefeningen.
• Doe onze online training Voorkom een burnout. Met deze training leer je onder andere: waar je energie van krijgt; hoe je prioriteiten stelt en ‘nee’ zegt; en hoe je de balans vindt tussen veerkracht en draaglast.
• Ook een stress coach kan helpen om de balans tussen stress en ontspanning weer te herstellen. Op Coachfinder vind je een overzicht van betrouwbare coaches.

Als je ontspant, krijgt je lichaam de kans om te herstellen. Ontspannen of ontstressen betekent dat je momenten inplant waarop je niet bezig bent met dagelijkse taken. Zo zorg je voor een goede balans tussen je draaglast en je veerkracht.

Iedereen ontspant op zijn eigen manier. Manieren die goed kunnen helpen zijn bijvoorbeeld:

• ontspanningsoefeningen doen;
• een wandeling maken in de natuur;
• yoga;
• sporten;
• een boek lezen;
• mindfulness.

Bij stressklachten schrijft een arts soms voor een korte periode slaap- of kalmeringsmiddelen voor. Die helpen bijvoorbeeld bij rusteloosheid en slapeloosheid. Deze medicijnen zijn alleen bedoeld ter ondersteuning, je wordt er niet beter van. Ze helpen snel en tijdelijk.

1. Stresstest: Wat is je huidige stressniveau?

Hoeveel stress je ervaart, wordt bepaald door de verhouding tussen je draagkracht en je draaglast. De een is vatbaarder voor stress dan de ander en bezwijkt eerder onder een hoge (werk)druk.

Hoe is bij jou de verhouding tussen draagkracht en draaglast? Doe de stresstest: Wat is je huidige stressniveau?

2. Stresstest: Heb je een gezond stressniveau?

Emotioneel belastende gebeurtenissen roepen spanning op. Te veel of te lang onder spanning staan is uiteindelijk slecht voor onze gezondheid.

Langdurige stress maakt je meer vatbaar voor ziekten en zorgt ervoor dat kwaaltjes zich kunnen ontwikkelen tot forse gezondheidsklachten. Test of je gezondheidsklachten riskeert wegens te veel of te langdurige stress.

Als kind heb je zo je eigen zorgen; je begrijpt de les niet, de juf is boos op je, een klasgenoot lacht je uit. Uit onderzoek blijkt dat basisschoolleerlingen wekelijks stressklachten hebben, zoals hoofdpijn of buikpijn.

Juist voor kinderen is het belangrijk om goed om te gaan met stress, omdat ze in deze fase hun patronen van omgaan met stress en spanning ontwikkelen.

De volgende drie stappen kunnen kinderen helpen om te leren omgaan met stress: Stop, Denk en Doe. Als een kind zich bijvoorbeeld onrustig voelt, herkent het eerst die onrust als een symptoom van stress.

Vervolgens denkt het na over wat er aan de hand is en wat eraan te doen is. En dan is het zaak om actie te ondernemen tegen de stress, bijvoorbeeld met ontspannings­oefeningen.

Een andere manier om met stress om te gaan is steun zoeken bij anderen, zoals bij ouders of bij een vriendje.

Lees meer:
Aanpak stress bij kinderen

Als het je niet lukt om met stress om te gaan kun je overspannen raken. Overspanning geeft klachten zoals slaapproblemen, moeheid en piekeren. Je bent moe door stress en hebt het gevoel dat je geen grip meer hebt op je situatie. Het lukt je niet meer om je dagelijkse bezigheden uit te voeren.

Duren deze klachten al een half jaar, en ben je vooral moe en uitgeput? Dan spreek je van een burn-out. De letterlijke betekenis van burn-out is ‘opgebrand zijn’. Als je een burn-out hebt, voel je je lichamelijk en geestelijk uitgeput.

Volgens cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek hebben een op de zeven Nederlandse werknemers last van burn-outverschijnselen of zijn daar zelfs al door uitgevallen.