Rouwverwerking

Helaas is de dood onontkoombaar; niemand heeft het eeuwige leven. We verliezen onze ouders, sommige vrienden zullen ons ontvallen, er kan iets met een geliefde gebeuren of met een kind.

Soms is de dood welkom bijvoorbeeld na een lange lijdensweg. Dan kan verdriet hand in hand gaan met een gevoel van opluchting. Als iemand heel oud is geworden, is de dood vaak gemakkelijker te accepteren.

Maar dat betekent niet dat het verdriet er niet mag zijn. Niemand kan je vertellen hoe lang en intens je mag rouwen. En niet om wie. Ook het onvermijdelijke verlies van een huisdier kan veel pijn doen.

Na het overlijden van een dierbaren voelen we ons ontredderd, wanhopig, af en toe boos en intens verdrietig. Een rouwproces is een emotionele rollercoaster waar je niet uit kunt stappen, hoe graag je dat misschien ook zou willen. Niets zal ooit nog hetzelfde zijn.

We willen de pijn niet voelen en verzetten ons ertegen met alles wat we hebben. Maar daarmee gaat het niet weg, integendeel. ‘Rouw heb je te nemen,’ zegt rouwdeskundige Riet Fiddelaers-Jaspers. ‘Want als je het diepste verdriet in je leven niet kunt nemen, dan kun je ook het geluk niet meer nemen.’

Rouw na zelfdoding

Wie iemand verliest door zelfdoding, kan naast met verdriet ook kampen met gevoelens van boosheid of zichzelf kwellen met gedachtes als: ‘waarom heb ik het niet gezien?’ of ‘had ik maar…’ Dit maakt het rouwproces complexer en het kan verstandig zijn om daar hulp bij te zoeken.

Psychiater Elisabeth Kübler-Ross ontdekte dat rouw een aantal vaste fases kent:

• ontkenning
• woede
• vechten
• depressie
• aanvaarding

De oorspronkelijke verwachting was dat het rouwproces ook in deze volgorde verliep, maar inmiddels weten we dat de rouwstadia door elkaar heen kunnen lopen.

Je kunt van woede, naar depressie schieten en vervolgens in de vechtstand terechtkomen. Sommige fases doorloop je meerdere keren en in sommige blijf je langere tijd hangen.

Hoe lang duurt rouw?

Het is een vraag die mensen die erin zitten heel graag beantwoord willen zien: hoe lang duurt het voordat ik weer gelukkig ben? Helaas is deze vraag niet eenvoudig te beantwoorden.

Veel (ervarings)deskundigen zeggen dat het gevoel van verlies nooit helemaal weggaat. Je draag het bij je, het wordt onderdeel van jezelf. Maar de rouw wordt gelukkig wel veel minder rauw. Dat kan een jaar duren, maar ook langer.

Kinderen rouwen anders

Voor kinderen is de dood moeilijk te begrijpen. Soms lijken ze helemaal niet verdrietig, en lopen ze te huppelen en zingen. Het volgende moment moeten ze ineens hard huilen.

Kinderen rouwen meer in stukjes. Soms dringt pas jaren later door dat het verlies van bijvoorbeeld een ouder voor altijd is. Dan kan een kind opnieuw of alsnog intense rouwgevoelens ervaren. Veel kinderen ‘herrouwen’ zo meerdere malen. Het helpt ze om te weten dat er altijd een warme plek voor ze is.

Als je in de rouw bent, is steun van de mensen om je heen heel belangrijk. De eerste tijd is die er meestal wel: vrienden komen langs, de buurvrouw zet een pan soep voor je deur, je krijgt kaarten en berichtjes van mensen die aan je denken.

Maar op gegeven moment wordt het stiller. Anderen gaan door met hun leven. Begrijpelijk, maar zelf ben je daar nog lang niet aan toe.

Rouwdeskundigen

Het kan goed zijn om professionele hulp te zoeken als je vastloopt in je rouw. Als je niet weet wat je met je wanhoop aan moet. Als het je ook na lange tijd niet lukt om de draad weer op te pakken.

Maar ook als het voor je gevoel best goed gaat, kan het fijn zijn om eens met een deskundige of met lotgenoten te praten.

Niet altijd begrip

Ook als je niet de steun ontvangt die je nodig hebt, kan hulp nuttig zijn. Mensen lopen nogal eens met boog om de rouwende heen omdat ze niet weten wat ze moeten zeggen.

Of ze zeggen dingen als: ‘Het was maar een hond’ na de dood van je geliefde makker. Dat kan rouw eenzaam maken.

• Er bestaan geen draaiboek voor rouw dat je kunt doorlopen. Iedereen heeft zijn eigen rouwproces. Het is beste advies is om er doorheen te gaan, het te doorvoelen. ‘Doe je dat niet, dan komt er ook geen moment waarop je kunt zeggen: ik ben eruit,’ zegt rouwtherapeut Riet Fiddelaers-Jaspers.
• Rouw wel gedoseerd. Soms heb je afleiding nodig, behoefte om je zinnen te verzetten. Zolang je niet langdurig voor pijn op de vlucht slaat, is daar niets mis mee.
• Natuurlijk mag je vooral de mooie herinneringen koesteren, maar ook inzoomen op het verdriet dat de ander nooit meer terugkomt – hoe moeilijk dat ook is – kan helpen de rouwverwerking op gang te brengen, zeggen deskundigen.
• Ook kan een persoonlijk herdenkingsritueel helend werken.
• Steun vragen is moeilijk, maar vaak wel noodzakelijk. Neem zelf het initiatief en vraag concreet om hulp aan mensen in je omgeving.