ADHD

Alle dagen heel druk, zo omschrijven mensen ADHD ook wel eens, maar dat is te kort door de bocht. Officieel staat de afkorting adhd voor ‘attention deficit hyperactivity disorder’. Of: aandachtstekort-hyperactiviteitsstoornis. ADHD’ers zijn snel afgeleid en overmatig actief en functioneren hierdoor niet goed in meerdere sociale situaties, zoals school, op het werk, in het gezin of bij verenigingen.

Op hersenscans is te zien dat bepaalde gebieden in de hersenen bij mensen met ADHD minder goed van bloed en dus van brandstof worden voorzien. Met name de prefrontale cortex, de basale ganglia en het cerebellum komen tekort. Door de uitwisseling van het hersenstofje dopamine helpen die gebieden ons normaal gesproken om onze aandacht erbij te houden, impulsen te beheersen en overzicht te krijgen. Maar bij mensen met ADHD lijkt die dopamine niet goed te stromen. Medicijnen als Ritalin en Concerta grijpen daar rechtstreeks op in.

Hoe ADHD zich precies uit, kan erg verschillen van persoon tot persoon. Niet elke ADHD’er is even druk, impulsief of ongeconcentreerd. Ook hebben ze niet altijd evenveel last van deze symptomen. Iemand met ADHD kan op bepaalde momenten rustig of geconcentreerd zijn. ADHD komt vrij vaak voor, op dit moment gaat de Gezondheidsraad uit van 5% van de jeugdigen. Jongens hebben er vaker last van dan meisjes. Op latere leeftijd verdwijnt bij een derde de klachten.

ADHD heeft een erfelijke component, maar ook al zit het in je genen, dan is het nog niet gezegd dat je last van ADHD krijgt. Dit hangt namelijk ook af van de omgeving. Heb je een erfelijke aanleg en ervaar je veel stress en negatieve levenservaringen, dan is de kans dat de stoornis zich ontwikkelt groter. Ook leven we momenteel in een snelle wereld met een overvloed aan informatie die we allemaal moeten verwerken en dit kan symptomen verergeren. Met een gestructureerde opvoeding kun je mogelijk de symptomen dempen.

ADHD is dus niet per se een ‘hersenziekte’, maar ook niet per se een ‘sociaal probleem’. Misschien is het niet eens een enkele aandoening, maar zouden er zomaar vijf vormen kunnen zijn die biologisch van elkaar verschillen.

Er is tegenwoordig ongerustheid of kinderen niet te snel het label ADHD opgespeld krijgen. Zijn deze kinderen niet ‘gewoon druk’ of temperamentvol? Iedereen is wel eens druk of snel afgeleid, vooral bij kleuters en peuters is het onderscheid tussen normaal en extreem gedrag vaak maar lastig te maken. ADHD is een extreme variant van normaal gedrag. De term ADHD mag pas worden gebruikt wanneer er ernstige beperkingen van het functioneren zijn.

Omdat het medicijngebruik erg is toegenomen, wordt er tegenwoordig kritisch gekeken naar de diagnose en het voorschrijven van pillen. Dit heeft voor- en nadelen. Je wil niet onnodig medicijnen gebruiken, maar tegelijkertijd is er ook het risico dat mensen met ernstige klachten niet meer goed behandeld worden. Het is vooral de groep mensen met matige klachten waarover de meningen verschillen.

Alleen een professional kan de diagnose ADHD stellen. Dit doet hij aan de hand van de ADHD-criteria in de DSM 5, de diagnostische handleiding van psychische stoornissen. (De DSM 5 kan overigens op de nodige kritiek rekenen.)

Zij gebruiken de volgende ADHD-criteria:

• Symptomen: er zijn er 6 of meer symptomen die duiden op hyperactiviteit of een aandachtstekort.
• Leeftijd: de symptomen waren al aanwezig voor het 12^e
• Omgeving, komen de symptomen voor in 2 of meer omgevingen. Dus niet alleen thuis, maar ook op school of het werk.
• De mate van beperking, de symptomen belemmeren of verminderen de prestaties op werk of school.
• Mogelijke andere stoornissen: de symptomen kunnen niet verklaard worden door een andere diagnose.

Heb je het vermoeden dat jij of je kind ADHD heeft? Laat je dan doorverwijzen door de huisarts naar een psycholoog, psychiater of kinderarts.

De symptomen van ADHD worden verdeeld in drie verschijningsvormen. Iedereen kan zich wel een beetje herkennen in deze symptomen. Bij iemand met ADHD komen minimaal 6 van deze symptomen voor in meerdere situaties en zorgen ze ervoor dat iemand niet kan functioneren thuis, op school en op het werk.

1. Overwegend onoplettend:

   • snel afgeleid zijn
   • dromerig
   • passief lijken
   • teruggetrokken
   • ongeorganiseerd en vergeetachtig
   • niet lijken te luisteren
   • niet naar anderen luisteren
   • vaak dingen kwijt
   • makkelijk afgeleid
   • moeite met het sociale gebeuren in de klas/omgeving
   • moeite om instructies te volgen
   • veel kwijtraken of vaak iets verliezen
   • moeite met aandacht richten
   • moeite om aandacht bij taken of spelactiviteiten te houden.

2. Overwegend hyperactief en impulsief:

   • moeite met stil zitten
   • moeite om op de beurt te wachten
   • van de ene activiteit naar de andere hollen
   • niet rustig kunnen spelen
   • overdreven veel praten
   • anderen in de rede vallen
   • zich vaak in gevaarlijke situaties storten
   • zichzelf moeilijk kunnen afremmen.

3. Gecombineerde beeld:

   • beide soorten problemen komen samen voor.

Voorheen werd gedacht dat ADHD-klachten zouden verdwijnen wanneer mensen volwassen worden. Dat blijkt niet zo te zijn. Bij een derde verdwijnen de klachten inderdaad bij het volwassen worden, maar bij een derde blijven er lichte klachten en een derde blijft last van de symptomen van ADHD houden. Voor de laatste groep is ADHD chronisch geworden.

Zijn kinderen met ADHD vaak hyperactief en impulsief, op oudere leeftijd ervaren ADHD’ers vooral problemen met plannen, aandacht en het organiseren van het dagelijkse leven. Er zijn dan ook opruimcoaches en personal organizers die ADHD’ers helpen om structuur in hun leven te brengen.

Volwassen ADHD’ers gaan vaker zonder diploma van school, kiezen vaker verkeerde partners, worden vaker ontslagen. En ze hebben meer kans op een burn-out, doordat ze te makkelijk taken aannemen en hun werk minder goed kunnen plannen. Tips voor meer rust in huis, opbouwen van routines en een beter slaapritme kunnen ADHD’ers helpen om met hun klachten om te gaan.

Kinderen met ADHD hebben nooit rust in hun hoofd. Er zijn continu jagende gedachten, geluiden, geruis. Alle zintuigen staan maximaal open. Elke beweging zien ze, alles horen ze – er zit geen rem op. En dus zijn ze heel snel afgeleid.

De omgeving speelt ook een rol bij de klachten van ADHD bij kinderen. Als ouder kun je helpen door ook je eigen gedrag aan te passen. Tips voor ouders van ADHD-kinderen zijn bijvoorbeeld het kind positief te benaderen en te zorgen voor voorspelbaarheid.

Wanneer coaching en (cognitieve) gedragstherapie niet genoeg werken, dan kan overwogen worden om pillen voor ADHD te gaan gebruiken. De meeste mensen denken een poos na voor ze besluiten of ze medicatie zoals Ritalin of Concerta willen inzetten. Ze zijn er misschien zelfs wat huiverig voor, terwijl ADHD-medicijnen ongevaarlijk zijn en zorgen voor een duidelijke vermindering van de symptomen. Het concentratievermogen gaat omhoog, vaak al binnen een half uur.

Toch slaat de medicatie niet aan bij iedereen en is het de vraag of je de medicijnen langere termijn wil gebruiken. Wanneer je geen ADHD hebt en Ritalin gebruikt, kan het werken om beter te presteren. Al werkt koffie vaak net zo goed.

Neurofeedback, Mindfulness, een aangepast dieet voor ADHD: er worden volop alternatieven gezocht om ADHD te behandelen. Ook voor mensen die om medische redenen geen medicijnen mogen gebruiken. Zo doet dr. Lidy Pelsser onderzoek naar de invloed van voeding op ADHD en de mogelijkheid om klachten met een eliminatiedieet te verhelpen.

Ook wordt er gekeken of je ADHD onder controle kan krijgen met neurofeedback. Door spelletjes als pacman te doen op een speciale computer, train je je hersengolven. Mogelijk is ook mindfulness en meditatie zinnig bij ADHD. Uit onderzoek zou blijken dat kinderen dankzij mindfulness zich beter kunnen concentreren en minder hyperactief zijn.

Kinderen en volwassenen die wel concentratieproblemen hebben, maar niet de onrust en hyperactiviteit worden vaak ADD genoemd. Of grappend ook wel Alle Dagen Dromerig. Officieel is ADD geen diagnose, maar vallen ze onder ADHD, maar dan in de overwegend onoplettende vorm. ADD’ers vallen vooral op hun slordigheid en warrigheid.