Zo word je een betere luisteraar

Maar een kwart van het vertelde komt echt bij ons aan, blijkt uit onderzoek. Vaak zijn we eigenlijk aan het wachten tot we zelf weer iets kunnen zeggen – bij voorkeur over onszelf. Of we zijn ergens anders met onze gedachten (wat zal ik eens eten vanavond?).

Dat is jammer, want we bouwen aan onze relaties met anderen door te luisteren naar wie ze zijn en wat ze bedoelen, stelt de Amerikaanse emeritus hoogleraar en luisterexpert Michael Purdy.

Het maakt daarbij niet uit of je het eens bent met wat ze vertellen. Door te luisteren laat je zien: ik ben in je geïnteresseerd als persoon en respecteer je mening. Niet alleen leidt dat tot hechtere vriendschappen, ook helpt het je bijvoorbeeld bij je carrière.

Bovendien is luisteren onze primaire bron van groei en intellectuele ontwikkeling, zegt Purdy: ‘Als we praten, delen we kennis, als we luisteren leren we.’ Daarbij gebeurt wel iets geks, vult psycholoog en coach Anne de Jong aan: ‘We luisteren beter naar dingen die we al weten, die in ons referentiekader passen, dan naar nieuwe informatie en inzichten. Terwijl we daar juist iets van kunnen opsteken.’

Luisteren is ook nog eens gezond. Als we praten, schiet onze bloeddruk omhoog en raakt ons systeem in een staat van opwinding. Zodra we luisteren, daalt onze bloeddruk en ontspannen we. Genoeg redenen om er beter in te worden: deze vier adviezen helpen daarbij.

1. Maak luisteren belangrijk

We denken dat luisteren een automatisch proces is waaraan we geen aandacht hoeven te besteden, zegt luisterexpert Andrew Wolvin van de Purdue-universiteit in de VS. Maar dat klopt niet.

Om goed te luisteren, is het volgens hem belangrijk te bedenken dat we medeverantwoordelijk zijn voor de uitkomst van een gesprek. Het vraagt dus om een actieve houding.

Hoeveel moeite dat kost, hangt af van hoe je bent opgegroeid, zegt Anne de Jong. ‘Ik kom zelf uit een gezin waarin luisteren het hoogste goed was, maar in veel gezinnen wordt lustig door elkaar heen gepraat. Dan moet je jezelf trainen in luisteren. Steeds bewust besluiten: ik ga nu even niets zeggen, de ander is aan het woord.’

2. Houd je aandacht erbij

We kunnen vier keer sneller informatie opnemen dan het gemiddelde spreektempo, zegt Wolvin. Daardoor hebben we hersencapaciteit over voor andere activiteiten.

Dat heeft een nadeel: ‘In die mentale ruimte kan onze aandacht afdwalen, waardoor we focus verliezen.’ Richt je aandacht dus helemaal op het gesprek en zorg dat er geen afleiding is. Vooral je mobiel kan beter in je tas blijven.

Onderzoekers aan de universiteit van Essex ontdekten dat alleen al de aanwezigheid van een telefoon op tafel maakt dat we tijdens een gesprek minder verbondenheid ervaren en daardoor minder goed luisteren.

3. Zet je mening even opzij

De meeste mensen luisteren niet met de bedoeling om te begrijpen, maar om te antwoorden.

Volgens de beroemde therapeut Carl Rogers is het een groot obstakel dat we uitgaan van ons eigen referentiekader en ons van daaruit direct een beeld vormen bij wat de ander zegt. Daardoor luisteren we niet meer, maar staan we vooral te popelen om onze mening of advies te geven.

Dat geldt extra wanneer er sterke emoties spelen. De Jong: ‘Als iemand een probleem heeft of bang of verdrietig is, schieten we in de help-modus. Dan dragen we oplossingen aan of zeggen dingen als: “Het komt wel goed”, terwijl we dat natuurlijk helemaal niet weten. Het is vaak beter om goed te luisteren en hooguit dóór te vragen: “Hoe is dat voor je?”’

4. Wees bescheiden met eigen ervaringen

‘O, dat heb ik ook meegemaakt.’ Zodra iemand over ervaringen of problemen begint, hebben we de neiging om eigen belevenissen ertussendoor te gooien.

Dat komt omdat over onszelf praten de beloningsgebieden in onze hersenen activeert, zo bleek uit scanonderzoek aan de Harvard-universiteit. En als het zo fijn is om over onszelf te praten, gaan we natuurlijk niet aandachtig naar de ander luisteren.

We bedoelen het overigens óók aardig, want zo proberen we de ander te laten weten: je bent niet de enige. Maar wie over zichzelf begint, geeft de ander het gevoel niet werkelijk geïnteresseerd zijn, zegt managementexpert Raj Soin van de Wright State-universiteit.

‘Dat wil niet zeggen dat het nooit nuttig is om eigen ervaringen te delen. Dat kan geruststellend werken. Maar probeer je daarbij een beetje in te houden.’

De Jong benadrukt dat je verplaatsen in een ander belangrijk is. ‘Dat doe je niet door over jezelf te beginnen, maar door te laten merken dat je meevoelt. Zeg bijvoorbeeld: “Ik kan me heel goed voorstellen hoe pijnlijk het voor je is, wat goed dat je erover vertelt”.’

Anne de Jong is psycholoog, coach en auteur van verschillende boeken, waaronder De geluksroute.