En daar is Nebbeling op gebrand, want ziet hij wel wat hij ziet? ‘In je hoofd maak je van een paar mensen op korte afstand van elkaar meteen een groep. Ze horen bij elkaar, want ze staan dicht bij elkaar: “dichtheid” heet dat in de Gestaltpsychologie. Handig om snel waar te nemen, maar een valkuil voor beveiligers. Want hoort die ene jongen wel echt bij die groep? Of staat hij ertussen met een plan?’
Nog zo’n valkuil uit de psychologie is selectieve waarneming. Elke goed getrainde surveillant is zich bewust van het ‘gorilla-effect’ – dat opdoemde in een experiment waarbij mensen die het aantal keer overgooien van een bal moesten tellen, en daardoor helemaal bleken te missen dat er een gorilla door het beeld liep. Nebbeling: ‘Ben ik te veel gefocust op een jongen die verdacht gedrag vertoont, dan kan ik weleens missen dat zijn handlanger de gerolde portemonnee al lang heeft overgepakt.’
Naast het waarnemen van gedrag moet een toezichthouder zich steeds afvragen: wat kunnen hier de volgende stappen zijn? ‘Een scannend hoofd, dat zegt op zich nog niks. Maar gaat deze persoon vervolgens heel dicht bij iemand staan op de roltrap, dan zitten we er bovenop. Een roltrap heet niet voor niets een rol-trap.’
