Zeven leuke dingen die je met je kind kunt doen in de vakantie

1. Vandaag is ‘ja’

Al dat nee-zeggen hebben kinderen nodig om een gezonde dosis autonomie te verwerven en hun eigen pad te vinden. Eerst als ze twee zijn en in de peuterpuberteit belanden, dan als ze opgroeien en je ze vraagt om ‘gezellig’ mee naar tante Ans te gaan.

Ouders zetten daar nog eens een frisse portie ‘nee’ tegenover: ‘Nee, we nemen geen snoep mee uit de supermarkt.’ En: ‘Nee, je mag niet tot 12 uur opblijven.’ Belangrijk, want met het ouderlijke ‘nee’ wordt duidelijk binnen welke grenzen de autonomie verkend kan worden.

Belangrijk, maar ook vermoeiend. Dus vandaag zeggen we eens alleen maar ‘ja’. ‘Mogen er drie vriendinnen blijven slapen?’ Ja hoor. ‘Gaan we naar de film?’ Prima. ‘Mag ik twee bolletjes ijs? Met spikkels?’ Tuurlijk. En niet te vergeten: ‘Ruim jij je kleren even op?’ Ja, mam.

Hoewel het ook hier geen kwaad kan om binnen bepaalde grenzen te opereren (‘We geven maximaal 100 euro uit’ of ‘Iedereen moet er blij van worden’) is succes gegarandeerd. Over de ja-dag wordt nog lang nagepraat.

2. Maak een verwonderwandeling

Verwondering geeft het leven diepgang. Het overkomt astronauten die de aarde vanuit de ruimte bekijken: ineens zien ze hoe kwetsbaar en mooi onze blauwe planeet met haar uiterst dunne schilletje dampkring daar in de eeuwige stilte hangt.

Ze beseffen dat we op aarde allemaal één zijn en nemen zich voor om zich voortaan in te zetten voor het grotere goed. Kijk maar naar André Kuipers en zijn stichting. In de wetenschap wordt die verandering van levenshouding het overview effect genoemd.

Maar je hoeft niet de ruimte in om dat effect te ervaren. Gewoon naar buiten lopen, het groen in, werkt ook. Maak samen een verwonderingswandeling en stop om de tien minuten even voor de volgende opdrachten.

Zoom in

Trek een vierkant van zo’n 3 bij 3 meter op de grond. Takken neerleggen kan ook. Wat er binnen het vierkant valt, maakt niet uit: struiken, planten, rotsen, gras of modder. Deze plek gaan jullie samen gedetailleerd bestuderen.

Gebruik daarbij al je zintuigen. Wat is het mooiste detail dat je aantreft? Bladeren laten hun geur los als je ze tussen je vingers wrijft. Welke geuren ruik je? Hoe voelt de structuur aan van de dingen op dit stuk land? Wat is er te horen als je hier stilstaat?

Loop pas verder als je iets hebt gevonden wat je de moeite waard vindt, en waar je anders aan voorbij was gelopen.

Verzamel

Kinderen verzamelen enthousiast dennenappels, steentjes of stokken tijdens een boswandeling. Vandaag doe je zelf lekker mee.

Ga op zoek naar iets wat je mooi vindt en speur de omgeving hier de komende 10 minuten op af. Vooral bij vrouwen blijkt deze activiteit blijkt stress te verminderen, toont Brits onderzoek aan. Het lijkt namelijk op het zoeken naar voedsel met stamgenoten, zoals vrouwen dat eeuwenlang hebben gedaan.

99 procent van onze geschiedenis zijn we jager-verzamelaars geweest, pas 1 procent van onze tijd op aarde zijn we ‘modern’. En volgens evolutionair psychologen is de ‘architectuur’ van ons brein sinds het stenen tijdperk nauwelijks veranderd.

Kijk

Zie je een boom vol kleine vertakkingen? Ga eronder liggen en kijk. Volgens psychologen Rachel en Stephen Kaplan helpt dat om je aandacht te vitaliseren.

Zij concludeerden dat de zich herhalende patronen in de natuur de hersenen een minivakantie geven. Volgens hen kan het brein op twee manieren aandacht schenken: gericht, vanuit de hogere cognitieve centra, en met een zachtere fascinatie, vanuit de oudere delen van het brein.

In het stadse leven hebben die hogere cognitieve centra het druk. In de natuur is weinig informatie voorhanden die op hoog niveau uitgezocht en ingedeeld moet worden. Door meer ruimte te geven aan de ‘fascinatie’-kant van het brein, kunnen die hogere cognitieve centra even rusten en creëer je ‘hersteltijd’ voor de hersenen.

3. Doe iets groens

Volgens ontwikkelingspsycholoog William Damon van de Stanford-universiteit is het om twee redenen goed voor ons om een bijdrage te leveren aan de samenleving. Allereerst verschaft het ons een vast doel waar we altijd aan kunnen werken.

De meeste doelen bieden die mogelijkheid niet, die zijn vooral alledaags, zoals op tijd op school komen, naar judoles gaan en opruimen. Daarnaast kunnen we zo aan iets werken dat buiten onszelf ligt. Als we de wereld iets beter maken, geeft dat het gevoel dat ons leven er echt toe doet.

Reden genoeg om samen een potje #zwerfie-bingo te spelen in het park, op het strand of in het bos. Print en knip deze bingokaarten uit, en geef ieder gezinslid er eentje. Wie verzamelt het snelst alle zwerfafval-items?

4. Bedenk een nieuw ritueel

Gezinnen ontwikkelen vaak hun eigen rituelen. Die kunnen vanzelf ontstaan.

Als het door het hele gezin als een feestje wordt ervaren om op regenachtige zondagmiddagen elkaar verhalen voor te lezen, kan dat een vast ritueel worden. Ook worden rituelen bewust bedacht: wil je kind nooit in bad, dan kun je daar een vrolijke gebeurtenis van maken door om beurten een liedje te zingen.

Juist de kleine, dagelijkse rituelen zijn belangrijk. Dat merkte de Amerikaanse onderzoeker Ellen Galinsky in haar onderzoek Ask the children, waarvoor ze meer dan duizend kinderen uithoorde over hun gezinsleven en het werkleven van hun ouders.

Een van haar vragen was wat de kinderen het meeste zou bijblijven aan hun jeugd. Verrassend genoeg waren het niet de grote gebeurtenissen, de vakanties en geweldige familieweekendjes die de grootste indruk hadden gemaakt. Juist de kleine, alledaagse rituelen sprongen eruit voor de kinderen.

Zelfbedachte verhaaltjes die hun ouders vertelden voor het slapengaan, speciale familiebegroetingen, grapjes en liedjes: kleine maar persoonlijke gebaren, die hun het gevoel gaven dat ze een gezin waren, en waardoor ze zich veilig en geliefd voelden.

5. Teken samen je stamboom

‘Opa is een enorme verhalenverteller. Toen oma ziek was, sleepte hij iedereen er met zijn pretogen doorheen.’ ‘Weet je nog, toen neef Pieter op kamers ging? Toen scharrelde tante Laura zo de complete inboedel voor hem bij elkaar.’

Kennis van de familiegeschiedenis geeft vertrouwen in je eigen kunnen. Het beschermt tegen angst en depressie, geeft een gevoel van controle over je eigen leven en vergroot je veerkracht. Dat is, kort gezegd, de boodschap van de Amerikaanse psychologen Marshall Duke en Robyn Fivush.

Ze kwamen begin deze eeuw tot dit inzicht na onderzoek bij tientallen gezinnen. Ze interviewden hen, namen hun eettafelgesprekken op en lieten de kinderen psychologische tests doen.

Kinderen bij wie thuis regelmatig aan het familiaire verleden werd gerefereerd – ‘Oma moest als kind een bed met haar zusje delen’, maar ook: ‘Weet je nog, die vakantie dat je in een zee-egel trapte?’ – bleken duidelijk beter in hun vel te zitten.

In gezinnen met veel familieverhalen waren de kinderen ook minder van slag door traumatische gebeurtenissen. De psychologen vermoeden dat dit komt doordat een levendige verhalencultuur een sterk ‘intergenerationeel zelf’ tot gevolg heeft.

Familieverhalen bevatten emotionele lessen. Het heeft er alle schijn van, concludeerden de onderzoekers, dat een kind op moeilijke momenten stressbestendiger is als het weet dat eerdere generaties ook het hoofd boden aan tegenslagen.

6. Toevalsdag

De Amerikaanse schrijver en psycholoog George Cockcroft schreef in de jaren zeventig The dice man, een beroemd en ook omstreden cultboek waarin de hoofdpersoon alle beslissingen in zijn leven laat afhangen van een dobbelsteen.

De schrijver baseerde het boek op zijn eigen ervaringen en kreeg een grote schare volgers. Zijn lezers lieten net als hij alles over aan de dobbelsteen: ze zetten steeds zes opties op papier, nummerden die en lieten het toeval beslissen. Ze vonden het geweldig.

Onderzoek laat zien waarom: nieuwe ervaringen maken ons gelukkig, blijkt uit een experiment van psychologen Buchanan en Bardi van de universiteit van Londen. Ze verdeelden proefpersonen van allerlei leeftijden over drie groepen.

De eerste groep moest tien dagen lang nieuwe en onverwachte dingen doen. De tweede groep verrichtte elke dag een goede daad. De derde deed niets anders dan gewoonlijk. Tien dagen later bleken de eerste twee groepen duidelijk vrolijker en gelukkiger te zijn dan de derde.

Maar in de eerste groep was iets opvallends te zien: proefpersonen die vijf nieuwe dingen op één dag deden en de rest van de week doorgingen met hun gewone leven, waren gelukkiger dan proefpersonen die elke dag iets nieuws probeerden. De nieuwigheid gaat er blijkbaar snel af als je het elke dag doet.

Afwijken van de routine heeft voordelen voor je brein, betoogt Richard Wiseman, psycholoog aan de universiteit van Hertfordshire. Het prikkelt nieuwe gebieden in de hersenen en er ontstaan nieuwe hersenverbindingen. Maar waar komt het geluksgevoel vandaan dat nieuwe dingen ons bezorgen?

Dat danken we aan dopamine, stelt bioloog Thijs Hannaart in zijn boek Pimp je brein – een stof die ons humeur verbetert en die helpt bij het opslaan van informatie. Ratten die worden losgelaten in een verblijf met allemaal nieuwe voorwerpen, maken spontaan nieuwe dopamine aan.

Nieuwe dingen zorgen er dus voor, schrijft Hannaart, dat je brein dopamine gaat maken: daardoor leer je sneller en onthoud je makkelijker.

Spelregels

Voor een verrassende dag: stel jezelf open voor nieuwe ervaringen en laat de dobbelsteen jullie keuzes bepalen.

• Kies waar je het toeval wilt toelaten en gooi de dobbelsteen.
• Lees de bijbehorende opdracht, haal diep adem – en zet ’m op.
• Nog niet uitgedobbeld? Je kunt zelf eindeloos lijstjes maken waarop je 6 mogelijkheden zet.

6 verrassende ideeën:

1. Ga naar het station en neem de eerste trein die vertrekt; stap pas uit op de eindbestemming.
2. Vraag een voorbijganger naar zijn of haar favoriete recept of restaurant.
3. Ga wandelen en sla steeds om en om links- en rechtsaf. Hoe ver van huis ben je na een half uur?
4. Bel onverwacht aan bij vrienden die jullie al heel lang niet hebben gezien.
5. Zoek een kat op straat en volg hem zolang je kunt.
6. Print een kaart van Nederland uit, of van de provincie waar je woont, en laat je kind blind prikken: dat is de plek die jullie vandaag gaan verkennen.

6 tips voor creatief boodschappen doen:

1. Koop precies hetzelfde als degene die vlak voor jullie binnenkwam.
2. Koop alleen rode dingen.
3. Koop alleen dingen die beginnen met de letter S.
4. Kom precies uit op het eindbedrag van 11,34 euro.
5. Koop alleen dingen die jullie nog nooit hebben gegeten.
6. Koop alleen dingen onder de 1 euro.

7. Voer een goed gesprek

De relaties met de mensen om ons heen zijn de belangrijkste bron van betekenis in ons leven, blijkt uit allerlei onderzoek.

We willen ons graag begrepen, gezien en geliefd voelen door onze vrienden, familie, partners, klasgenoten en collega’s. We willen onderdeel van een sociale groep zijn.

Maar juist in een tijd waarin we digitaal meer dan ooit met elkaar zijn verbonden, komt de vervulling van die basisbehoefte om ‘erbij te horen’ steeds meer onder druk te staan. Want in plaats van tijd door te brengen met onze dierbaren turen we naar onze telefoons en tablets of zitten we voor de tv.

‘We zijn onze vrije tijd steeds meer aan het privatiseren,’ noemt de Amerikaanse socioloog Robert Putman dat. Met relatief kleine ingrepen is daar iets aan te doen.

Thuis de telefoon wat vaker wegleggen en een echt gesprek met elkaar voeren, helpt al veel. Met deze vragen voor op de bank of tijdens het eten krijg je iedere stille zevenjarige of nukkige tiener los.

Wat ik van je zou willen weten

•  Welk stripfiguur, boek-, filmpersonage zou je graag voor een dag willen zijn?
• Wat heb je de afgelopen weken gezien, dat je nog nooit eerder had gezien?
• Wat is je favoriete gezinsherinnering?
• Noem iets wat degene rechts van je de afgelopen tijd heeft gedaan, waarvoor je bewondering hebt.
• Welk smoesje heb je de afgelopen tijd gebruikt om onder een taak of klusje uit te komen?
• Raad van de persoon links van je: wat is je favoriete moment van de dag?
• Wat vond je moeilijk en is je toch gelukt?
• Wat maakt jullie gezin speciaal?
• Waar was je door verrast deze week?
• Waar heb je onlangs keihard om gelachen?