Waarom kerst niet voor iedereen één groot feest is

‘December drukt je met je neus op de feiten’

‘Kerst is voor veel mensen een lastige periode,’ zegt psycholoog en socioloog Wendy van Mieghem, die onder meer mensen met depressieve klachten ondersteunt.

‘Eenzaamheid speelt waarschijnlijk het hele jaar door, maar december drukt je met de neus op de feiten. Bijvoorbeeld wat betreft de relaties met mensen om je heen: iedereen is bij elkaar, zoekt elkaar op, en dat is overal zichtbaar.’

Het staat bekend als de holiday blues: mensen die tijdens de feestdagen naast geluk, liefde en vrolijkheid ook gevoelens van vermoeidheid en melancholie of verdriet ervaren.

Uit onderzoek van de American Psychological Association naar de mentale gevolgen van de decemberdrukte bleek dat 38 procent van de deelnemers meer stress had tijdens kerst.

De voornaamste oorzaken: gebrek aan tijd of geld, de druk om perfecte cadeaus te vinden en familieverplichtingen.

Al in de jaren zestig stelden psychologen vast dat kerst psychische gezondheidsproblemen kan opleveren. Ze constateerden ook dat één groep daar het minst gevoelig voor is: christenen, met name actieve geloofsbeoefenaars.

Familieruzies

Bijna de helft van de alleenstaanden in Nederland voelt zich in december eenzamer en verdrietiger dan mensen die met familie samen zijn, blijkt uit onderzoek van marktonderzoeksbureau NL-Eyes.

Dat sluit aan bij de resultaten van een eerdere Amerikaanse studie: met name mensen voor wie kerst draait om familie of religie ervaren het als een positieve tijd. Voor de ongelukkigen betekent kerst vooral geld uitgeven en verplicht met cadeaus strooien.

‘Daarnaast is het een moment waarop we de balans opmaken,’ aldus Van Mieghem. ‘Dat kan mooi zijn als je een fijn jaar achter de rug hebt, maar ook heel moeilijk: denk aan de eerste Kerstmis na een scheiding of het overlijden van een dierbare, ruzie met iemand die er vorig jaar nog wel bij was, of gepieker omdat je nog steeds in dezelfde ellendige baan zit.’

Ook het verplichte samenzijn beïnvloedt hoe we ons voelen in die periode. Van Mieghem: ‘Kun je vasthouden aan je eigenheid of moet je je aanpassen aan anderen en hun gewoonten of wensen? Dat maakt de spanning tijdens de kerstdis soms ook om te snijden.’

Het kan ertoe leiden dat oude familieruzies en onderlinge frustraties opeens weer bovenkomen. Gecombineerd met de druk om het ‘gezellig’ te houden, want ‘het is maar eens per jaar kerst’ en ‘we zien elkaar al zo weinig’ een recept voor een geladen sfeer.

Nare jeugdherinneringen

Voor sommigen heeft deze tijd nog een extra lading. ‘Holiday blues heeft verschillende oorzaken, maar is vaak gerelateerd aan kwesties die eerder speelden in iemands leven,’ zegt de Amerikaanse psycholoog Elaine Rodino in een podcast van de American Psychological Association over dit onderwerp.

‘Een alcoholistische ouder die de kerstdagen verpestte, bijvoorbeeld, of vijandige discussies tussen familieleden. Als kind onthoud je dat negatieve – ook onbewust. Je kunt je daardoor rondom de feestdagen ongemakkelijk voelen zonder dat je precies weet waarom.’

Overigens kunnen ook mensen die uitsluitend perfecte jeugdherinneringen hebben kerststress ervaren – vanwege druk die ze voelen om het net zo goed te doen, aldus Rodino.

Wat helpt: niet te veel verwachten. De feestdagen hoeven niet perfect te zijn, houd het zo ontspannen mogelijk, plan niet te veel taken of etentjes en heb lak aan de stijlvol gedekte tafels en lachende familiefoto’s op social media.

‘Realiseer je dat het maar een paar dagen zijn,’ adviseert Rodino. ‘Blijf de dingen doen die je normaal ook doet om je goed te voelen, zoals lezen of een bad nemen, en bouw ruimte in om een moment voor jezelf te hebben. En heb je niks met de gewoonten uit je jeugd, begin dan je eigen, nieuwe tradities. Met vrienden of familie, of gewoon alleen.’

Voor deze mensen zijn de kerstdagen om heel uiteenlopende redenen het dieptepunt van het jaar.