Waar of niet waar? 5 gezondheidsclichés onder de loep

Een kusje of wrijven helpt tegen pijn: waar

Huilend kwam je als kind thuis: gevallen met spelen. Je ouders gaven een kus op je rode knie, elleboog of waar dan ook en dat hielp: de pijn werd meteen minder.

Op gegeven moment voelden we ons te stoer voor een kusje en werd dat vervangen door wrijven. De meeste volwassenen doen dat nog steeds min of meer automatisch bij zichzelf als ze pijn hebben. En terecht, want wrijven verlicht de pijn ook.

Het vermoeden is dat er drie verschillende mechanismen een rol spelen bij de verzachtende werking van kussen en wrijven. Ten eerste wordt ons gevoel grofweg langs twee verschillende banen geleid: via de vitale sensibiliteit en via de gnostische sensibiliteit.

De eerste zorgt voor de pijnsensatie en tweede voor de fijne tast. Het mooie is dat de zenuwvezels van de gnostische sensibiliteit dikker zijn en impulsen sneller verplaatsen. Door te kussen of te wrijven worden de pijnprikkels dus mogelijk overruled en daardoor minder voelbaar.

Daarnaast gaan signalen voordat we ze voelen eerst langs het limbische systeem in ons brein dat betrokken is bij ons geheugen en onze emoties.

Al onze pijnervaringen liggen hier opgeslagen, dus ook hoe je vader of moeder je troostte met een kus of wrijven. Op het moment dat je dat zelf doet, wordt de pijnstillende werking van die ervaring weer actief en dat remt het pijnsignaal.

Het derde mechanisme is het placebo-effect: de verwachting dat de pijn afneemt door een kus van onze vader of moeder is voldoende om pijn te stillen en stoffen zoals dopamine en endorfine aan te maken die datzelfde effect hebben. Doordat we op die manier geconditioneerd zijn, helpt zelf wrijven en kussen ook.

Van masturberen word je doof: beetje waar

Eeuwenlang werden er door verschillende invloedrijke instanties, waaronder de Rooms-Katholieke Kerk, allerlei onheilspellende effecten gekoppeld aan masturbatie door mannen – dat vrouwen ook masturberen was kennelijk überhaupt geen optie.

Ook in de medische wetenschap leefde het idee dat masturbatie negatieve gevolgen zou hebben voor de gezondheid. De Zwitserse arts Samuel Auguste Tissot, met patiënten in de hoogste kringen van Europa, had daar het grootste aandeel in.

Hij schreef in 1760 het boek L’Onanisme en ‘bewees’ daarin dat masturbatie kon leiden tot verschillende lichamelijke problemen, zoals zwakte, geheugenproblemen, slechter zien en doofheid. Met deze afschrikwekkende boodschap hoopte hij mannen te weerhouden van deze activiteit.

Inmiddels weten we dat soloseks geen gehoorschade veroorzaakt – dan zouden we immers zo’n beetje allemaal op zijn minst slechthorend zijn.

Waarom het dan toch een beetje waar is? De neurotransmitters endorfine, dopamine en oxytocine, die gedurende een orgasme vrijkomen, veroorzaken achtereenvolgens een gelukzalig en kalmerend gevoel, een verslavend gevoel en een gevoel van verbondenheid, liefde en ontspanning.

Op dat moment is er weinig aandacht voor de omgeving, waardoor het erop kan lijken alsof je tijdens het klaarkomen even niets of weinig hoort. En dat is maar goed ook, want het leidt echt enorm af als je op zo’n moment het gesprek van de buren kunt volgen.

Een detoxkuur is gezond: niet waar

Om de zoveel tijd is het weer hip: detoxen, ook wel ontgiften genoemd. De trend wordt meestal aangejaagd door een überfitte influencer.

Detoxen kan met behulp van een sapkuur, oil pulling (mondspoelingen met biologische koudgeperste olie), een kleikuurtje en eventueel darmspoelingen. Een detoxkuur wordt ook wel een reset van het lichaam genoemd. De darmen spoelen helemaal schoon waardoor gifstoffen niet meer in de bloedbaan belanden en je weer met een ‘schone lei’ begint.

Dat is althans de gedachte. Alleen zijn niet de darmen, maar is de lever het ontgiftigingscentrum van ons lichaam. Het meeste (zuurstofarme) bloed stroomt vanaf het maag- en darmkanaal en de milt via de poortader naar de lever, waar het wordt gefilterd van schadelijke en giftige stoffen, zoals alcohol.

Daarna wordt het bloed ‘schoon’ en vol met voedingstoffen afgeleverd aan de rest van het lichaam. Ook zorgt de lever onder andere voor de suikerhuishouding, vitamineopslag, vetstofwisseling, hormoonafbraak en eiwitaanmaak in ons lichaam.

‘Maar je lever heeft er geen baat bij als je niets of heel weinig eet en alleen sapjes drinkt,’ zegt emeritus hoogleraar klinische voeding en voormalig maag-, darm- en leverarts Lisbeth Mathus-Vliegen. ‘Die moet zich dan het leplazarus werken om de glucose op peil te houden.’

De nieren staan op de tweede plaats als het om ontgiften gaat. Onze darmen vormen net als de blaas alleen de uitlaat voor de afvalstoffen en die hoeven niet doorgespoeld te worden. Mathus-Vliegen vermoedt zelfs dat darmspoelingen niet ongevaarlijk zijn.

‘In de darm wonen belangrijke bacteriën. Het is nooit onderzocht, maar ik denk dat die bacteriën het helemaal niet zo’n goed idee vinden als er met een rotvaart een grote hoeveelheid vocht langskomt.’

Een maand (of langer) geen alcohol drinken en gezond eten is uiteraard een heel goed idee en kan als een soort reset werken. Maar van een strenge detox knap je zeker niet op.

Oesters zijn lustopwekkend: niet waar

Of ons brein op seksuele prikkels reageert, hangt af van de context: vind ik deze prikkel in deze situatie prettig? Ook de motivatie speelt een rol.

Als er geen beloning in de vorm van een orgasme in het verschiet ligt, raken we minder snel opgewonden. Daarnaast hangt het ervan af hoe lekker je in je vel zit en – als het niet om soloseks gaat – hoe aantrekkelijk je je potentiële sekspartner vindt.

Op chemisch niveau wordt ons lustgevoel voornamelijk beïnvloed door het hormoon testosteron: een tekort daaraan remt, maar een teveel ook. Testosteron staat bekend als het mannelijke hormoon, maar het vrouwelijke lichaam maakt het net zo goed aan.

Er zijn geen voedingsmiddelen die testosteron kunnen vervangen – oesters dus ook niet. ‘Wel bestaan er planten die dopamine of een Viagra-achtige stof bevatten,’ vertelt arts-seksuoloog Rik van Lunsen. ‘Dat geldt bijvoorbeeld voor de Afrikaanse wortel yohimbine. Die is echter moeilijk te doseren en heeft veel bijwerkingen, vandaar dat yohimbine in Nederland verboden is.’

Maar vooruit: het uiterlijk van een oester kan erotische gedachten oproepen. Het diertje heeft immers iets weg van een vulva, net zoals een asperge opvallende gelijkenissen met een penis vertoont.

Dus stel dat je in een goede bui bij kaarslicht oesters eet in aantrekkelijk gezelschap, dan zou het best kunnen dat je opgewonden raakt – als je ze tenminste überhaupt lekker vindt. Maar dat maakt van oesters nog geen afrodisiacum.

Van liefdesverdriet kan je hart letterlijk breken: waar

Dat love hurts hebben veel van ons helaas weleens ervaren. Niet alleen geestelijk, maar ook fysiek. Het gebrokenhartsyndroom bestaat namelijk echt – in 1990 werd er voor het eerst melding van gemaakt in Japan.

‘We zien het zo’n een keer per maand,’ vertelt Leonard Hofstra, cardioloog en hoogleraar aan het VUmc. De medische term is Tako Tsubo cardiomyopathie. Tako betekent inktvis en tsubo betekent pot. Het hart krijgt bij deze aandoening namelijk de vorm van een Japanse keramieken pot, die vroeger werd gebruikt om inktvissen te vangen.

‘Het hart is een spier die bij normaal functioneren ritmisch knijpt,’ legt Hofstra uit. ‘Bij het gebrokenhartsyndroom lijkt het onderste gedeelte van de hartspier stil te staan. Omdat de rest van het hart nog wel pompt, vult de onderkant van de linkerkamer (de apex) zich met bloed en zwelt op.

De oorzaak is stress en daarbij is liefdesverdriet een grote boosdoener, net als het plotseling overlijden van een dierbare. Maar ook acute pijn en zelfs extreme vreugde, zoals bij het winnen van een loterij, kunnen het gebrokenhartsyndroom veroorzaken.’

De meeste onderzoeken hanteren de theorie dat het hart bij Tako Tsubo een overdosis van het hormoon adrenaline krijgt. Het gevolg is een verminderde doorbloeding en een verminderde hartspierfunctie.

Omdat de symptomen lijken op die van een hartinfarct – pijn op de borst en benauwdheid – kan het gebrokenhartsyndroom voor angst en verwarring zorgen. Een echo waarop de kenmerkende inktvispot-vorm te zien is, maakt daaraan een einde.

How can you mend a broken heart? vroegen The Bee Gees zich in 1971 af. In fysiek opzicht is dat redelijk eenvoudig: een behandeling met bloeddrukverlagers (bètablokkers en ace-remmers) lost het probleem op.

Bron: Rutger Verhoeff & Tijn Elferink, Kusje erop, A.W. Bruna, € 20,99