Vruchtbare bodem

Het belang daarvan wordt nogal eens onderschat. Mensen hebben te weinig inzicht in de invloed van hun omgeving op hun eigen gedrag en ontwikkeling. ‘Daar ben ik toch zeker zelf bij’, zeggen ze dan. Dat is maar ten dele waar. Want veel van die invloed verloopt onbewust en dus ongemerkt. Je bent er dus helemaal niet zo ‘bij’ met je bewuste aandacht of met je vermogen om te sturen en er een goede wending aan te geven.

Uit sociaal-psychologisch onderzoek weten we dat het vrij eenvoudig is om het gedrag van mensen te beïnvloeden met kleine ingrepen in de omgeving. Hier zijn talloze voorbeelden van, bijvoorbeeld over eetgedrag. In een studie met een Chinees buffet bleek dat mensen die een groot bord kregen 52 procent meer eten opschepten, 45 procent meer aten en maar liefst 135 procent meer eten verspilden. Ook eten mensen meer in gezelschap van iemand anders die veel eet.

Maar desgevraagd geven verreweg de meeste deelnemers in dit soort onderzoek aan dat de hoeveelheid die ze aten werd bepaald door hoeveel honger ze hadden. Dat is niet alleen een gebrek aan zelfinzicht. Het is ook een gemiste kans, want met meer inzicht in de rol van de omgeving kun je je eigen gedrag veel effectiever sturen. Ga bijvoorbeeld uit met mensen die minder drinken dan jij, dan drink je zelf ook minder. Kies tafelgenoten die graag gezond eten, dan eet je zelf ook gezond. Ga om met slanke mensen en je wordt zelf slanker. En het gaat verder: ga om met intelligente mensen en je wordt zelf intelligenter. Begin een relatie met iemand zonder bindingsproblemen en je eigen hechtingsstijl wordt ook veiliger.

Het slechte nieuws is: we zijn lang niet zo autonoom en zelfsturend als we zelf denken. Maar als je dat eenmaal beseft is dat ook het goede nieuws: de mensen in je omgeving kunnen een groot deel van het zelfsturingswerk voor je doen. Je vrienden, geliefde, je baan en je studie, je woonomgeving, de manier waarop je je leven inricht: het heeft allemaal invloed op wat je meemaakt en op de invloeden waaraan je blootstaat – en dus ook weer op jou, want je past je automatisch aan.
Dat is een fijne opsteker in deze tijd van het jaar waar heel wat goede voornemens ongetwijfeld alweer op de helling staan. Als je één keer welbewust dingen verandert in je omgeving – dus als het ware de bodem verbetert en meer licht binnenlaat – dan hoef je daarna niet meer zo op te letten en ‘erbij’ te zijn. Zoek de juiste voedingsbodem op, dan kom je vanzelf tot bloei.

Roos Vonk is hoogleraar psychologie aan de Radboud Universiteit Nijmegen en auteur van onder meer Je bent wat je doet – van zelfkennis naar gedragsverandering. Ze schrijft over psychologie op www.facebook.com/roosvonk1