Wij mensen hebben een geweldig hoge pet op van onszelf. We zien onszelf als denkende diersoort: beheerst, rationeel, en doorgaans weloverwogen beslissingen nemend.
Hersenonderzoeker Victor Lamme kan alleen maar lachen om dat zelfbeeld. Als hoogleraar cognitieve neurowetenschap aan de Universiteit van Amsterdam stelt hij onderzoek na onderzoek vast: een groot deel van wat ons brein doet, ontgaat onszelf totaal. ‘Al kunnen proefpersonen bijvoorbeeld onmogelijk zeggen welke instructies er zojuist over hun computerscherm flitsten, uit MRI-scans blijkt dat die instructies ondertussen wel hun hele brein door fietsen,’ vertelt hij. En: die onbewuste waarnemingen beïnvloeden duidelijk allerlei beslissingsprocessen. Oftewel, concludeert Lamme, we worden veel meer bepaald door onbewuste invloeden dan we beseffen. Veel dingen doen we zonder dat ons denkende ‘ik’ daaraan te pas is gekomen – hooguit verzint dat ‘ik’ na afloop nog even een plausibele verklaring voor zijn handelingen. Wat Lamme tot een stellige overtuiging brengt: de vrije wil bestaat niet.
In het boek met precies die titel dat hij afgelopen voorjaar uitbracht (ondertitel: Over wie er echt de baas is in het brein), geeft Lamme een hele reeks voorbeelden die deze overtuiging kracht bijzetten. En passant haalt hij ook nog wat helden van hun voetstuk. De wonderlijk
