Mijn zoon pleegde een massamoord

Op 20 april 1999 richten de Amerikaanse pubers Dylan Klebold en Eric Harris een bloedbad aan op Columbine High School. 24 gewonden en 15 doden later (inclusief de schutters zelf) begint Sue Klebolds hel op aarde. Van een vooraanstaand lid van de samenleving, wordt ze op slag een paria. Iemand die moet onderduiken bij vrienden en niet meer gewoon naar de kapper kan gaan omdat ze ineens de moeder is van ‘die gek’.

Over de jaren daarna – en alle moeilijke vragen die ze zichzelf daarin stelde – schreef Klebold haar boek Het besef van een moeder. Ze komt daarin tot de conclusie dat haar zoon Dylan suïcidaal was. Als ze dat eerder had geweten, had zijn dood voorkomen kunnen worden, denkt ze. Daarom zamelt ze nu geld in voor onderzoek. Zodat andere jongeren misschien wél op tijd gered kunnen worden.

Heb je nooit iets aan Dylan gemerkt?
‘Dylan was een ontzettend lief kind, zachtaardig, gezellig en sociaal. Hij had veel vrienden en was dol op zijn familie. Toen hij begon te puberen, veranderde er wel iets in hem. We knuffelden nog wel. Maar er was iets onderhuids… iets waar ik mijn vinger niet op kon leggen.’

Dylan was slachtoffer van zijn eigen pathologie, schrijf je. In die zin dat hij uit het leven wilde stappen. Waarom moesten al die anderen er dan ook aan geloven?
‘Dat weet ik niet. Waren er biologische redenen? Is het omdat hij niet kon omgaan met woede? Werden zijn emoties hem de baas? Was er een psychologisch probleem? Speelde de omgeving een rol? Waren er bepaalde triggers, zoals pesten? Of was het een combinatie van al die dingen bij elkaar? Daar zamel ik geld voor in. Voor research.’

Om hem postuum beter te leren kennen?
‘Dat niet alleen. Het geld dat ik inzamel gaat ook naar programma’s ter voorkoming van zelfmoord. Die richten zich op vrienden en familie en geven antwoord op vragen als: hoe praat je tegen iemand die suïcidaal is? Hoe zorg je ervoor dat suïcidale mensen genoeg vertrouwen krijgen in het systeem om zich eraan te willen overgeven?’

Had zo’n programma Dylan geholpen?
‘Zeker. Ik weet niet of Columbine daarmee ook was voorkomen – ik weet niet wat Eric gedaan zou hebben – maar zelfmoord is te voorkomen, blijkt ook uit onderzoek.’

Neem je Eric iets kwalijk?
‘Nee. Het waren pubers. Ze hadden last van hun hormonen, een negatief zelfbeeld, ze waren van god los. Mix dat met gepest worden en geef ze vervolgens de kans om er iets aan te doen, om actie te ondernemen…’

Neem je jezelf iets kwalijk?
‘Ik neem mezelf kwalijk dat ik niet beter naar Dylan heb geluisterd toen hij naar me toekwam en zei dat Eric gek was. Achteraf zie ik dat als een poging tot toenadering, een straaltje licht in de duisternis. Dát was mijn kans. Toen had ik moeten doorvragen.’

In die periode maakten Eric en Dylan bizarre video’s in de kelder.
‘Ja. Die Basement Tapes waren heel narcistisch: een geoefend optreden voor het grote publiek. Zij waren God en de rest was het gepeupel. Dat was hun nagedachte, hun erfenis. Ik weet niet wat ze ermee wilden bereiken, maar ik denk dat ze erkenning wilden. Zo herstelden ze hun zelfbeeld. Het was hun gloriemoment.’

En voor jou een moment van totale vervreemding?
‘Vóór Columbine dacht ik dat ik mijn zoon door en door kende. Nu weet ik dat het onmogelijk is om iemand echt te kennen. Wat je ziet, is wat die persoon je wilt láten zien. Niets meer en niets minder.’

Hoe onderscheid je een ‘normale’ boze of sombere puber van een (suïcidale) moordenaar?
‘Een psycholoog zei eens dat als je een boze puber hebt, dit de vraag is die je hem moet stellen: is er iets van jou wat niemand begrijpt en wat je pijn doet? Probeer het vervolgens niet op te lossen en ontken het niet, maar luister. En als er een stilte valt, zeg je: vertel me daar eens meer over.’

Denk je dat er met geradicaliseerde jongeren die aanslagen plegen door zichzelf op te blazen net zoiets aan de hand is?
‘Ze zijn jong en beïnvloedbaar. Of ze ook suïcidaal zijn durf ik niet te zeggen.’

Het resultaat is hetzelfde. Wat zou je tegen hun moeders willen zeggen?
‘Dat ze mogen rouwen, dat er een moeilijke tijd aankomt. Maar dat ze zichzelf niet mogen veroordelen omdat ze van hun kind houden.’

Je schreef dat je Dylan hebt verafschuwd. ‘Like Dorian Gray’s portrait, the picture I had of Dylan in my mind grew uglier every time I looked at it.’ Wanneer is dat veranderd?
‘Als ik nu naar zijn foto’s kijk, doe ik dat vol liefde en met een lach of een traan omdat ik me hem herinner als het opmerkelijke, schattige joch dat hij was. Ik mis hem en ik wil hem terug. Maar gelukkig hebben de laatste uren van zijn leven zijn herinnering niet echt kapot gemaakt in mijn gedachten – ook omdat ik mezelf ervan heb overtuigd dat hij een slachtoffer was van zijn eigen pathologie. Als ik moord of zelfmoord-moord aan een kind moest uitleggen, zou ik zeggen dat Dylan heel ziek in zijn hersenen was geworden waardoor hij niet meer zo kon denken als wij. Daardoor heeft hij andere mensen pijn gedaan en zichzelf gedood. Bepaalde omstandigheden hebben zijn eigen onzekerheden beïnvloed. Dat heeft tot deze tragedie geleid. Als ik nu naar zijn foto’s kijk, dan wens ik dat ik eerder had geweten dat hij hulp nodig had – vóór zijn gedachten en daden zo fataal werden.’