Natuurlijk weten we dat het gras elders altijd groener lijkt en dat we onszelf niet moeten vergelijken met anderen. Toch steekt het als die vriendin die in hetzelfde jaar is afgestudeerd een bloeiende carrière heeft, terwijl je je nog steeds afvraagt welke baan het beste bij je past.
En ook al wil je het niet, je kijkt met een schuin oog naar die jongere collega die net een vrijstaand huis heeft gekocht. Terwijl jij nog steeds in een benauwd appartement bivakkeert.
Statusangst noemt filosoof Alain de Botton het. De angst dat je je op een te lage sport van de sociale ladder bevindt of op het punt staat naar beneden te tuimelen. De angst dat je niet voldoet aan wat door de maatschappij als succesvol wordt gezien, waardoor je verstoken blijft van erkenning, aandacht en liefde.
Daarom zijn we stiekem blij als ons leven gunstig afsteekt bij dat van anderen; daarom pronken we met onze verworvenheden om te laten zien dat het goed met ons gaat.
Dat doen we niet alleen met een mooie keuken of een dure auto, maar ook met onze culturele en intellectuele bagage, zoals de verre reizen die we maken of de boeken die we lezen.
Helemaal niet gek, zeggen psychologen. Mensen hebben van nature nu eenmaal de neiging om zich met anderen te vergelijken om te zien hoe ze het zelf doen. Wie hoog in de sociale pikorde staat, is beter af dan wie onderaan bungelt, laten verschillende onderzoeken zien.
Zo zijn mensen met een hoge status gezonder. Dat bleek bijvoorbeeld uit onderzoek van economen van de Britse Warwick University. Zij vergeleken Nobelprijswinnaars met degenen die ‘slechts’ genomineerd waren voor de prestigieuze prijs.
Training Goed zoals je bent
- Leer jezelf te accepteren
- Omarm je imperfecties
- Met psycholoog en zelfacceptatie-expert Marjon Bohré
- Incl. boek Brené Brown t.w.v. 20,99 cadeau
99,-
De uitkomst? Winnaars werden gemiddeld één tot twee jaar ouder dan hun genomineerde generatiegenoten. Eenzelfde effect werd gevonden bij Oscarwinnaars.
Kwaadaardige gevolgen
Het heeft dus een reden dat we onszelf met anderen vergelijken. Toch is het niet bepaald een recept voor geluk. Dat zegt psycholoog en onderzoeker Sonja Lyubomirski, die verbonden is aan de University of California.
Zij bestudeerde gelukkige en ongelukkige mensen. Haar ontdekking: hoe gelukkiger iemand is, des te minder aandacht hij of zij besteedt aan hoe anderen het doen.
Ze schrijft in haar boek The how of happiness: ‘Sociale vergelijkingen zijn kwaadaardig. Ongeacht hoe succesvol, rijk of gelukkig je bent, is er namelijk altijd wel iemand die nog beter af is. Je kunt daardoor niet tegelijkertijd afgunstig en gelukkig zijn’.
Ook onderzoek door de Amerikaanse onderzoeker Frank Fujita laat dit zien. Hoe vaker we ons met anderen vergelijken, hoe minder tevreden we zijn ons eigen leven. Bovendien ervaren we minder vaak emoties als liefde en blijheid, en voelen we ons juist vaker angstig, boos, beschaamd en verdrietig.
Een hoge prijs
Nog een reden om met anderen vergelijken en anderen imponeren te laten: de hoge kosten. Tenminste, voor mannen, zo ontdekte evolutionair psycholoog Daniel Kruger van de University of Michigan.
Training Vergroot je zelfvertrouwen
- Ontdek waarom vrouwen vaker last hebben van een negatief zelfbeeld
- Zet direct stappen om je zelfvertrouwen te vergroten met behulp van oefeningen en challenges
- Bonusvideo masterclass ‘Overwin het imposter syndroom’ met psycholoog Frederike Mewe
79,-
Uit zijn onderzoek bleek dat mannen die de meeste bedpartners hadden gehad en nog op hun verlanglijstje hadden staan – iets wat vanuit evolutionair en reproductief oogpunt gunstig is – de meeste financiële risico’s namen.
Zo gaven ze vaker maandelijks meer geld uit dan ze binnenkregen en spaarden ze minder. Deze mannen betalen dus letterlijk een hoge prijs voor hun succesdwang.
Word je geconfronteerd met iemand die het slechter doet, dan is het dus slimmer om te zoeken naar verschillen. Je hebt bijvoorbeeld een betere opleiding genoten dan die werkloze vriend en hebt een uitgebreider netwerk.
Voor wie het optimale wil halen uit vergelijkingen met anderen geldt volgens promovenda Groothof dan ook het credo: ‘Identificeer jezelf met toppers en vergelijk jezelf met tobbers.’
Weg met statusangst: 3 tips
1. Gebruik je innerlijke meetlat
Gelukkige mensen hebben een innerlijke meetlat, zegt psycholoog Sonja Lyubomirski, waarlangs ze hun eigen prestaties afmeten. Ze kijken hoe goed ze zélf vinden dat ze het doen in plaats van dat ze andermans prestaties als uitgangspunt gebruiken.
Heb je dus het idee dat uw carrière karig afsteekt bij die van je beste vriend die een chique vermogensbeheerder is, dan kan het helpen om eens bij jezelf na te gaan of dat ook jouw idee van succes is.
2. Laat je inspireren
Kom je iemand tegen die het beter doet dan jij, dan kun je op twee manieren reageren, blijkt uit promotieonderzoek van Hinke Groothof aan de Rijksuniversiteit Groningen.
Zo kun je de nadruk leggen op de verschillen met die ander: je kijkt naar wat diegene heeft wat jij niet hebt. Maar je kunt je ook identificeren met die persoon. Je kijkt wat je van jezelf herkent in de ander en laat je inspireren.
‘Als je het gevoel hebt dat iemand voor jou een voorbeeld is, dan ben je gemotiveerd om het net zo goed te doen,’ concludeert Groothof. Zoek bij een benijdenswaardige ander dus vooral naar overeenkomsten in plaats van de verschillen.
Die overeenkomsten kunnen trouwens behoorlijk triviaal zijn, ontdekte de Amerikaanse onderzoeker Jonathan Brown. Hij liet proefpersonen een prachtig model zien, waarna ze hun eigen aantrekkelijkheid moesten beoordelen.
Zoals was verwacht, had dat een negatief effect op hoe ze over hun eigen uiterlijk dachten. Verrassend genoeg was dat niet het geval als mensen te horen hadden gekregen dat het model op dezelfde dag was geboren als zijzelf.
3. Vergelijk jezelf met iemand die het slechter heeft getroffen
Een grappig onderzoek van de Duitse onderzoeker Thomas Mussweiler laat zien dat dat een positief effect heeft op hoe je over jezelf denkt: studenten schatten hun eigen sportiviteit hoger in wanneer ze zich met de paus vergelijken, dan wanneer ze dat doen met basketballer Michael Jordan.
Maar deze strategie kan ook verkeerd uitpakken, ontdekte Groothof. Als je je identificeert – in plaats van vergelijkt – met iemand die het slecht doet, voel je je juist slechter over jezelf.
Ben je bijvoorbeeld net werkloos geworden en kijk je naar een vriend die dat al jaren is en daardoor zijn koopwoning moest opgeven, dan kun je vrezen dat dat je voorland is.
Groothof merkt hierover op: ‘Daarom sta ik ook huiverig tegenover lotgenotencontact. Daar zijn meer dan genoeg gelegenheden om je te identificeren met zogenaamde “neerwaartse” anderen.’
