‘Schelden activeert je lichaam,’ stelt Jos van Berkum, hoogleraar taal en emotie aan de Universiteit Utrecht.
De kunst van positief communiceren
Lekker makkelijk: als iets niet gaat zoals je wilt, beschuldig je gewoon je partner of huisgenoten. ...
Lees verderGeven krachttermen psychologisch echt kracht?
‘Ja, uit experimenten van de Britse onderzoekers Stephens en collega’s bleek bijvoorbeeld dat mensen hun hand langer in ijskoud water kunnen houden wanneer ze een scheldwoord herhalen. Ook kunnen ze harder knijpen en fietsen ze net wat sneller op een hometrainer – althans, in het begin, want de fietskracht is óók eerder op.’
Hoe werkt dat principe?
‘Daarvoor zijn verschillende mogelijke verklaringen, maar we weten in elk geval dat scheldwoorden zorgen voor arousal: je lichaam wordt zodanig geactiveerd dat je klaar bent voor actie (zoals vechten of vluchten). Als je scheldt, ga je namelijk een sociale en maatschappelijke grens over. En omdat we een ultrasociale diersoort zijn, zijn we daar erg gevoelig voor. Spieren krijgen in deze staat van opwinding meer zuurstof en je gevoeligheid voor pijn neemt ook wat af. Dat gaat volledig automatisch. Zelfs als mensen in een volstrekt veilig en saai laboratorium het woord “idioot” lezen, zie je al een arousal-reactie: een lichte toename van zweet.’
Het kan heel vervelend zijn om iemand te horen schelden. Toch blijkt uit onderzoek óók dat schelden je geloofwaardigheid kan verhogen. Hoe zit dat precies?
‘De kern van schelden is dat je woorden gebruikt waar een maatschappelijk verbod op ligt. We leren vanaf jonge leeftijd dat het verkeerd is om te schelden (denk aan de boze of teleurgestelde ouder) en de meeste mensen willen in principe “deugen”. Dus als jij ontevreden bent en dat met een scheldwoord uitdrukt, dan laat je merken dat je de zaak zó serieus neemt, dat je bereid bent een maatschappelijk taboe te doorbreken. Maar je wordt natuurlijk niet altijd serieuzer genomen. Als een docent voortdurend loopt te vloeken en tieren bijvoorbeeld, dan ga je toch twijfelen aan diens professionaliteit.’
Hoe kun je dan het best schelden?
‘Omdat scheldwoorden hun kracht aan een taboe ontlenen, kun je de sterkste effecten verwachten bij scheldwoorden die je zelf als heel “erg” ervaart of waarvan je weet dat je toehoorders die als zodanig ervaren. Maar de situatie maakt daarbij veel verschil. Als je een potloodje laat vallen is “shit” prima, een heftig scheldwoord is dan ongepast. Mensen moeten dus slim kiezen: schelden is precisiewerk.’
