Rust in je hoofd: kwestie van controle houden én loslaten

Stel jezelf eens voor op een evenwichtsbalk. Zweten? Nou en of. Ditzelfde gebeurt wanneer je continu controle wilt houden over zaken waarop je geen invloed hebt. Alleen, in plaats van te zweten, raak je gestrest.

Laat je je evenwicht volledig los op de balk? Dan kukel je er keihard van af. Toch bestaat er een punt waarop je perfect in balans bent. Waarbij je comfortabel en stevig in je turnschoenen staat, zonder een te grote inspanning te leveren. Dat punt kun je ook in je hoofd bereiken.

Rust, reinheid en regelmaat

Veel mensen hebben in bepaalde mate behoefte aan controle en gedijen – net als baby’s – goed bij de voorspelbaarheid van rust, reinheid en regelmaat. Het is immers fijn om overzicht te hebben en niet voor al te onverwachte situaties te komen staan.

En gaat het af en toe anders dan je verwacht of gehoopt had? Dan gaan de meesten van ons hier prima mee om. De één misschien wat beter dan de ander, maar nog steeds op een gezonde manier.

Hoewel sommige psychische stoornissen (deels) erfelijk zijn bepaald, wordt namelijk niemand geboren met een kant-en-klaar pakket aan controledrang. Meestal ligt er een grote onzekerheid aan ten grondslag.

Loslaten is winnen

‘Dit verklaart waarom bij sommigen de behoefte om controle te houden groter is dan bij anderen’, zegt ‘toekomstantropoloog’ en schrijver Roanne van Voorst. ‘Zeker in drukke of stressvolle periodes.

Hoewel controledrang niet altijd wordt gezien als angst, is dat wel de kern van deze eigenschap. Denk aan de angst voor alles wat kan misgaan zodra je de touwtjes loslaat. Of de angst voor het verlies van je vertrouwde zelfbeeld of de liefde en het respect van anderen.

Toch merk je dat je méér controle over situaties krijgt wanneer je minder krampachtig wordt. Want door de kunst van het loslaten te beheersen, win je juist hetgeen je vreest te verliezen.’

Hoe flexibeler, hoe veerkrachtiger

Door dingen onder controle te (willen) houden, hoop je pijnlijke verrassingen te voorkomen. Toch gebeurt juist vaak het tegenovergestelde, zegt ze. En leidt het tot stress, overspannen zijn en in ernstige gevallen zelfs tot een burn-out.

‘Hoe flexibeler je in het leven staat en de dingen accepteert zoals ze op je pad komen, des te minder spanningen je op je bord krijgt.’ Dit doe je bijvoorbeeld in (crisis)situaties door verschillende scenario’s te bedenken. En deze bij voorbaat te aanvaarden.

Door deze houding aan te nemen, vergroot je je mentale veerkracht, waardoor je meer ruimte krijgt om op een gezonde manier met spanningen om te gaan zonder dat ze je opbreken. Het is immers wat het is.

Gun jezelf controle

Van Voorst: ‘In ruil voor het loslaten van zogenaamde oncontroleerbaarheden, geef je jezelf controle over kleine dingen waar je wel invloed op hebt. Zorg ervoor dat dit geen dingen zijn waarvan je stress krijgt als ze toch anders lopen.

Werk je thuis en is je hele gezin ook de hele dag aanwezig? Maak dan een dagelijkse werkplanning en gun jezelf rust in je hoofd door je hieraan te houden. Door dagelijks extra ruimte in te calculeren, houd je speling in je agenda en is er geen man overboord als je lunchpauze uitloopt – om welke reden dan ook. Of als je werkdag iets eerder stopt dan je oorspronkelijk van plan was.’

Heb je geen werk? Zorg er ook dan voor dat je structuur in je leven hebt. Bijvoorbeeld door een hobby of vrijwilligerswerk. Maar, zegt ze, voor iedereen geldt: omarm vooral de verrassingen die het leven op je pad brengt.