Opgelicht: drie mensen over wat dat met ze heeft gedaan

‘Mijn twijfels stopte ik weg omdat ik haar wilde geloven’

Pedagoog, psychodynamisch therapeut en counselor psychologie Anissa (36) ontdekte na twee jaar dat de vriendin voor wie ze werkte onder haar naam fraudeerde.

‘Ik leerde haar kennen bij een zorgorganisatie waar ze mij inwerkte als ambulant begeleider. Ze was spontaan en ontzettend behulpzaam. Steeds vaker deelden we ook dingen uit ons privéleven en langzaam raakten we bevriend.

Ongeveer een jaar later vroeg ze of ik met haar een bedrijfje wilde starten. Dat vond ik raar. Kenden we elkaar wel goed genoeg? Ik had een vaag onderbuikgevoel, maar kon het niet duiden.

Tot op de dag van vandaag ben ik blij dat ik toen geweigerd heb, anders was ik nu medeverantwoordelijk geweest voor de fraude die ze jarenlang heeft gepleegd. Dan had ik gearresteerd kunnen worden.

In de jaren daarna verraste haar leefstijl me soms. Ze kocht een groot huis, een duur horloge voor haar vriend, richtte het kantoor sjiek in. Hoe komt ze aan al dat geld, dacht ik weleens. Maar helemaal onverklaarbaar was het niet, want haar bedrijf groeide hard.

Een aantal jaar later vertelde ik haar niet meer blij te zijn met mijn baan in het speciaal onderwijs, waar veel agressie was. Spontaan bood ze me aan om bij haar te komen werken als ambulant begeleider.

Twee jaar werkte ik er met plezier, tot ik na een zwangerschapsverlof terugkwam. Meerdere collega’s bleken vertrokken. Heel mysterieus was het. Ergens voelde ik: dit klopt niet. Ik ben gaan spitten in het systeem en zag rapportages van collega’s die ik helemaal niet kende.

Wie waren die mensen? Het was alsof ik wakker werd. Ik dook in mijn eigen urendeclaraties, en zag dat er al vanaf 2021 op mijn naam werd gerapporteerd. Toen werkte ik er nog niet eens. Ik wist meteen dat zij had gesjoemeld.

De ontdekking sloeg in als een bom. ’s Nachts lag ik te piekeren. Wat zou dit betekenen voor mij? Al snel besloot ik te laten zien dat ik er niets mee te maken heb en aangifte tegen haar te doen. Gelukkig kon ik alle gegevens verzamelen die mijn onschuld bewezen.

Achteraf denk ik: ik had beter naar mijn gevoel moeten luisteren. Mijn twijfels stopte ik weg omdat ik haar wilde geloven. Ik werk nu ergens anders, maar als iemand mij nu vraagt naar een ontbrekende rapportage, gaat mijn hartslag direct omhoog. Dat gestreste gevoel zal niet zomaar verdwijnen.’

‘We waren volledig van hem afhankelijk’

Anne (30) werd voor meer dan 40.000 euro opgelicht door haar aannemer.

‘Het was een rustige, aardige man die voordat de verbouwing begon heel prettig communiceerde, vaak bij ons langskwam en een mooie planning had.

Na een maandenlange voorbereiding begonnen er een paar Poolse bouwvakkers en het verliep meteen razendsnel. Dat we na de aanbetaling ook de keuken en de schuifpui vooraf moesten betalen, leek niet zo vreemd. De verbouwing zou immers maar acht weken duren.

Na vier weken waren de bouwvakkers opeens verdwenen. We begrepen er niets van. Pas veel later hoorden we dat ze nooit betaald hadden gekregen.

In de maanden daarna ging de aannemer af en toe zelf klussen en huurde hij wat mensen in, maar het ging ontzettend traag. Na vier maanden was de buitenkant waar de pui moest komen zogenaamd klaar, maar die bleek schots en scheef afgewerkt. De rest van de keuken was een leeg gat. Ondertussen zaten wij met onze peuter bij mijn ouders in huis.

Achteraf denk ik weleens: waarom hebben we het zo lang laten duren? Op een gegeven moment was hij bijna zeven maanden bezig en was er geen pui, vloer of keuken. Steeds weer zei hij dat het echt goed zou komen. We waren volledig van hem afhankelijk, al ons geld zat er inmiddels in.

Uiteindelijk zijn we de winter ingegaan met een achterwand van houten platen en een soort campingkeukentje. Terwijl hij beloftes bleef doen, ontdekten we dat zowel de keuken als de pui nooit betaald waren.

Daar zaten we dan, in een ijskoud huis zonder keuken. Dagenlang was ik aan het malen en mijn hele lijf stond stijf van de spanning. Op een gegeven moment kregen we hem niet meer te pakken. Toen pas drong echt tot ons door dat we belazerd waren en hebben we hem in gebreke gesteld.

In die tijd raakte ik zwanger van een tweeling. We hoorden al snel dat het een hoog-risicozwangerschap was en na vijftien weken zagen we op de echo dat de kindjes niet meer leefden.

Het was een en al rouw en verdriet. Die gebeurtenis zette wel alles in perspectief. Ik weet nog dat ik dacht: wat kan mij dat stomme huis schelen, ik had die kindjes willen hebben. Daarop besloot ik: met dat huis komt het ooit goed.

Ik vind het nu lastiger om mensen te vertrouwen die ik niet ken. Iedere monteur of elektricien die hier komt, bekijk ik argwanend. Ik weet één ding: ik ga nooit meer verbouwen en ga nooit meer weg uit dit huis.’

De naam Anne is gefingeerd

‘Hij zei precies wat ik wilde horen’

Schilder en kunstdocent Annelies (50) meldde zich via een online advertentie aan voor een cursus tot daytrader (op dezelfde dag valuta aan- en verkopen).

‘Al langer zocht ik naar een baantje voor erbij en opeens zag ik een advertentie voor een cursus forextraden. Ik klikte op de link, gaf mijn gegevens en kreeg meteen spijt. Helemaal toen ik direct daarna werd gebeld door een slecht verstaanbare vrouw die direct over mijn bankgegevens begon. Via de mail meldde ik me af.

Daarna belde ene Eric. Hij klonk keurig en gaf aan dat hij mijn trainer in het programma was. Of hij mocht weten waarom ik me had afgemeld? Begripvol reageerde hij op mijn twijfels. Waarom heb je eigenlijk op de link geklikt, vroeg hij daarna.

Ik vertelde dat ik als zzp’er net niet genoeg verdiende. ‘O,’ zei hij, ‘met daytraden kun je zeker duizend euro per maand verdienen.’ Eric zei precies wat ik wilde horen en de reviews die ik las over het bedrijf waren positief.

Ergens had ik wel een onderbuikgevoel, maar mijn nieuwsgierigheid was sterker. Hij belde vervolgens dagelijks. Ik begon met vijf euro inleg. Een paar dagen later was dat door slim te traden vertwintigvoudigd en ik kreeg netjes uitgekeerd.

Dat gaf me het vertrouwen om er meer geld in te stoppen. Maar na een paar weken daalde de waarde ineens en kreeg ik er veel stress van. Ik verkocht alles en gaf aan mijn inleg terug te willen. Opeens bleef Eric stil.

Opnieuw googelde ik het bedrijf. Nu zag ik diverse waarschuwingen dat het een scam was. Ik kwam in contact met een politieagent die dat bevestigde en meteen zei: “Schaam je er niet voor, dit kan iedereen overkomen.”

Dat heb ik onthouden. Ik heb een fout gemaakt, maar ben niet boos op mezelf. Deze criminelen hebben mijn geld, maar mogen mijn mentale gezondheid niet van me afpakken.

Wel was ik verdrietig. Al mijn spaargeld was weg, ook het geld dat ik opzij had gelegd om een viool te kopen voor mijn toen 9-jarige dochter. Naar haar toe schaamde ik me. Maar ze zei simpelweg: “Dat is toch niet jouw schuld, dat is de schuld van Eric.”

Ook vreesde ik de reacties van mijn omgeving, maar oordelen kwamen er niet. Mijn moeder bood aan me te helpen met een lening. Een buurvrouw stond op de stoep met een bos bloemen en een envelopje met geld, ik kreeg lieve kaartjes en peptalks van vriendinnen. Hoe geruïneerd ik ook was, ik zag meer dan ooit het goede van de mens.

Online ben ik nu op mijn hoede. Ik herken sneller vreemde berichten en blokkeer ze. Financieel red ik het nog steeds maar net, maar ik kies voor hard werken en vooruitkijken.’

Bronnen o.a.: R.S. van der Kleij e.a., Social engineering and the disclosure of personal identifiable information (…), Journal of Criminology, 2023 / S. van de Weijer & E.R. Leukfeldt, Big five personality traits of cybercrime victims, Cyberpsychology, 2017.