Emily Nagoski: ‘Op seksgebied willen we zo normaal mogelijk zijn’

Sinds haar bestseller Kom als jezelf wordt Emily Nagoski, docent Vrouwelijke Seksualiteit aan het Smith College in Northampton, vrijwel dagelijks aangesproken door wildvreemden.

Op straat, in vliegtuigen, in de kantine van de universiteit, in de supermarkt; overal stappen mensen op haar af met de woorden: ‘Zeg, jij bent toch die seksexpert, ik heb een vraag…’

Gelukkig is de Amerikaanse docent, schrijfster en onderzoekster het nooit zat om over seks te praten en aan iedereen die het maar wil horen te vertellen: ‘Maak je geen zorgen, je bent echt helemaal normaal.’

Is dat de grootste angst van mensen, dat ze afwijkend zijn op seksgebied?

‘Ja, de meeste vragen die ik krijg, zijn een variatie op: “Ben ik wel normaal?” Zo stond ik een keer bij het ontbijtbuffet van een hotel in Hawaii toen er een stel op me afkwam, dat begon over zijn premature ejaculatie.

Dus begon ik met een koffie in mijn ene hand en een bord geklutst ei in de andere, te vertellen dat echt álle mannen dat weleens hadden en wat ze eraan konden doen. Mensen maken zich veel zorgen over seks en vooral over of ze wel normaal zijn.

Eigenlijk is dat gek, want op de meeste andere gebieden willen we dat juist liever niet zijn. Ik bedoel: wil je zelf een “normale journalist” zijn? Nee, je bent vast liever een speciale journalist.

Ik heb nooit onderzoek kunnen vinden dat verklaart waarom het met seks anders is. Maar na zo’n twintig jaar dit soort vragen te hebben beantwoord, denk ik dat er vooral angst om te worden afgewezen achter zit. We zijn zo bang om als een soort paria te worden behandeld als we afwijken van de seksuele norm.

Zodra ik vertel: het is normaal, er is niets mis met je, het komt veel voor, je hoeft je nergens voor te schamen, straalt de opluchting “gelukkig, ik hoor er nog bij” ervan af.’

Is dat uw belangrijkste boodschap?

‘Ja, dat je op jezelf kunt vertrouwen. Je bent zelf de expert als het gaat om je seksualiteit. Onderzoeken over hoe en hoe vaak we seks hebben: het zijn allemaal maar gemiddelden. Het zegt niets over jou, dus trek je er vooral niets van aan. Al is dat het enige van mijn boek dat beklijft, dan ben ik al heel blij.’

Zijn vrouwen onzekerder over hun seksualiteit dan mannen?

‘Dat zou je wel denken aangezien het stereotiepe beeld van de mannelijke seksualiteit nog steeds als norm wordt gezien. Hierdoor denken vrouwen dat ze ook een orgasme horen te krijgen van geslachtsgemeenschap en zomaar spontaan opgewonden moeten kunnen raken.

Maar geloof me, mannen zijn net zo onzeker als vrouwen over hun seksualiteit. Ook zij voldoen heel vaak niet aan het standaardplaatje. Ze krijgen bijvoorbeeld niet altijd een erectie als ze dat willen en soms juist wél als ze het niet willen.

En je wilt niet weten hoeveel mannen zich zorgen maken over de grootte van hun penis. Commerciële bedrijven spelen hierop in met allerlei niet-werkende oplossingen. De media en met name de porno-industrie hebben ook invloed op het zelfbeeld van mannen, net zo goed als dat voor vrouwen geldt.

Alle acteurs die je daarin ziet hebben een sixpack, een bovengemiddelde penis en altijd een erectie. Maar porno is entertainment, het heeft niets met de realiteit te maken. Met een buikje en een kleinere penis kun je ook een heel fijn seksleven hebben.’

U zei net: trek je er niks van aan als je seksueel afwijkt van het gemiddelde. Maar het is wel lastig als je veel vaker zin hebt dan je partner

‘Ja en we denken dat dit vrijwel altijd de man is, maar dat is maar zeer de vraag. Uit onderzoek blijkt dat van de stellen die bij een relatietherapeut aankloppen met seksuele problemen, het precies even vaak de vrouw is die meer zin heeft in seks.

Waar het vooral om gaat is de betekenis die daaraan wordt gegeven: heb je minder zin in seks vanwege drukte en stress en trekt dat vanzelf weer bij, of vind je me niet meer leuk en aantrekkelijk?

Seks is een kwetsbaar onderwerp binnen een relatie. Onze seksualiteit is een belangrijk onderdeel van onze identiteit. Als je daar kritiek op krijgt, raakt dat de kern van je zijn, van je waarde als mens, als partner.’

Hoe kun je ter sprake brengen wat je anders wilt, zonder je partner te kwetsen?

‘Dat is gelukkig goed onderzocht, dat doe je door je partner eerst op te hemelen, door te benadrukken hoe fijn je het samen vindt. Zeg dingen als: “Ik vind het heerlijk als je dit of dat doet en weet je nog die ene fantastische keer?” En daarna: “En weet je wat ik echt heel lekker zou vinden…”

Als de hint niet wordt opgepakt dan zeg je het nog duidelijker, maar in ieder geval niet op een geïrriteerde, bozige manier. Alleen als je echt andere voorkeuren hebt, die bovendien heel belangrijk voor je zijn, dan kun je tot de conclusie komen dat de relatie niet werkt. Bijvoorbeeld als je van SM houdt en je partner helemaal niet. Maar meestal is het alleen maar fijn om elkaar een plezier te doen.’

Als seks eenmaal een issue is in een relatie, kan het snel heel beladen worden. Hoe doorbreek je dat?

‘Door druk en verwachtingen weg te nemen. Dat betekent dat seks helemaal van tafel moet. Niet voor altijd natuurlijk, maar zeker een maand. In die maand mag je niet vrijen en geen orgasme hebben, maar juist wel veel met elkaar knuffelen.

Dat zorgt dat je weer vrij kunt genieten van intimiteit, zonder dat het ergens toe moet leiden. Grappig genoeg overtreden veel stellen die regel binnen de kortste keren en hebben ze ineens spetterende seks. Maar het is wel belangrijk om je te realiseren dat dit niet betekent dat het probleem is opgelost. Daar is meer voor nodig.’

Wat bijvoorbeeld?

‘Het is belangrijk om van elkaar te ontdekken wat je seksuele gaspedaal indrukt en wat juist je rem. Uit hersenonderzoek aan het Kinsey Instituut blijkt namelijk dat onze seksuele respons uit twee onderdelen bestaat.

Er is een deel in je hersenen dat speurt naar voor jou seksueel relevante prikkels: het gaspedaal. En een deel dat speurt naar redenen om níét opgewonden te zijn: de rem. Vrouwen hebben gemiddeld een gevoeligere rem en mannen een gevoeliger gaspedaal.

Ook speelt de context bij vrouwen een belangrijkere rol; de omstandigheden en hun gemoedstoestand. Bij veel mannen leidt een lichte seksuele prikkel snel tot opwinding, terwijl een klein beetje stress bij veel vrouwen de rem indrukt. Kennis over hoe dat bij jezelf en je partner werkt, is de sleutel tot een fijn seksleven.’

Gelden uw adviezen ook voor homoseksuele stellen?

‘Ja, maar uit onderzoek blijkt wel dat zij minder vaak seksuele problemen hebben. Dat komt deels door de overlap in communicatiestijlen en de grotere kennis van elkaars lichaam.

Van lesbische vrouwen is bijvoorbeeld bekend dat ze vaker een orgasme hebben, doordat ze weten hoe belangrijk de clitoris is. Maar het is ook zo dat homoseksuelen vaak al een heel proces hebben doorgemaakt.

Op het moment dat je je realiseert dat je homoseksueel bent en veel wat je hebt geleerd over seksualiteit niet voor jou geldt, ga je vaak bewust op onderzoek uit. Hierdoor weet je heel goed wat voor jou werkt en wat niet.’

Van welk wetenschappelijk inzicht over seks zouden we volgens u allemaal op de hoogte moeten zijn?

‘Dat als je lichaam signalen van opwinding toont, dat niet hoeft te betekenen dat je ook daadwerkelijk opgewonden bent. Dit heet arousal-discordantie en speelt bij heteroseksuele vrouwen het sterkst.

Dit bleek onder andere uit een experiment van de Nederlandse Ellen Laan, waarbij vrouwen naar porno keken en via een knop konden aangeven hoe opgewonden ze zich voelden. Tegelijkertijd werd gemeten hoe hun genitaliën reageerden op de pornografische beelden.

Er bleek maar 10 procent overlap te bestaan tussen de reactie van hun lichaam en hun daadwerkelijke opwinding. Heel vaak reageerden hun genitaliën dus wel, maar ervoeren ze geen opwinding. Bij mannen was die overlap 50 procent, dus arousal-discordantie geldt ook voor hen, maar in veel mindere mate.

Bij vrouwen is de verklaring de contextgevoeligheid van hun brein. Alleen seksuele prikkels zijn voor hen niet genoeg, vandaar dat een Viagra-achtig middel voor vrouwen niet werkt.

Bij lesbische vrouwen is de arousal-discordantie overigens hetzelfde als bij mannen, blijkt uit nieuw onderzoek. Waarom dat zo is, weten we nog niet.’

Waarom is kennis over arousal-discordantie zo belangrijk?

‘Omdat we moeten weten dat een seksuele reactie van het lichaam niet per se betekent dat de prikkel, de aanraking gewenst is. Lichamelijke opwinding mag niet verward worden met toestemming.

Dat gebeurt bij seksueel misbruik nog heel vaak: “Je lichaam zei ja, dus is het geen verkrachting”, nu ook weer bij de MeToo-discussie.

Het is zeker ook belangrijke informatie voor mannelijke slachtoffers, die zonder het te willen een erectie of zelfs een orgasme kregen. Kennis over arousal-discordantie helpt seksuele misdragingen te herkennen en corrigeren.

Maar ook binnen liefdes-relaties is het nuttig om te weten wat je partner nodig heeft om opgewonden te raken. En dat je niet alleen moet letten op lichamelijke signalen, maar vooral op wat je partner je vertelt over wat hij of zij graag wil op seksueel gebied.’

Wat is nou het geheim van een goed seksleven in een langdurige relatie?

‘We weten uit onderzoek dat stellen die ook na jaren een sterke seksuele connectie weten te behouden, niet per se heel vaak spontaan zin in hebben in seks.

Wat ze wél hebben, is een sterke vriendschap. Ze vinden elkaar aardig en vertrouwen elkaar. Bovendien geven ze prioriteit aan seks. Ze nemen bewust de beslissing dat seks een belangrijk onderdeel is van hun relatie, waar ze tijd voor maken.

Dat kan betekenen dat ze in drukke periodes in hun agenda zetten: zaterdag, 15.00 uur, seks. Dan stoppen ze met alle dingen die ze aan het doen waren, om met elkaar te vrijen. Duiken ze dan al opgewonden het bed in? Nee, de opwinding volgt pas als ze elkaar aanraken, plezier ervaren.

Op de een of andere manier stellen we verlangen vaak centraal in ons seksleven, terwijl ik denk dat het beter zou zijn als we plezier centraal stellen. Richt je op het plezier dat seks je oplevert, dan volgt de opwinding vanzelf.’