Omgaan met borderline

Er zijn in ons land naar schatting zo’n 175.000 mensen met een borderlinepersoonlijkheidsstoornis; daaronder zijn zowel ‘lichtere’ als ‘zwaardere’ patiënten.

Als we er voor het gemak van uitgaan dat iedere persoon met borderlineklachten met drie mensen nauw contact heeft, hebben dus zo’n 525.000 Nederlanders dagelijks te maken met de klachten en verschijnselen van iemand met borderline.

Van Meekeren heeft als psychiater jarenlange ervaring met patiënten met borderline en schreef een aantal boeken over omgaan met borderline.

Van Meekeren: ‘Borderline is bij uitstek een aandoening waar de naasten van de patiënt last van hebben, juist omdát het een stoornis is die vaak tot uiting komt in contacten met anderen.

Hun onvoorspelbare en soms claimende gedrag zet uiteindelijk elke intieme relatie onder druk. Maar vergeet niet dat mensen met een borderlinepersoonlijkheidsstoornis er zelf het meeste onder lijden’.

De instabiliteit en impulsiviteit die met borderline samengaan, komen vaak voort uit kwetsbaarheid en beschadiging.

‘Ook al lijkt het misschien manipulatief, hun gedrag is absoluut niet opzettelijk, en al helemaal geen aanstellerij. Ze voelen zich echt zo hopeloos als ze zich gedragen.’

Onveilig gehecht

‘Voor de buitenwereld kunnen patiënten met borderline in eerste instantie heel aantrekkelijk zijn,’ vervolgt Van Meekeren.

‘Ze komen avontuurlijk en levendig over. Maar diep vanbinnen zijn ze constant op hun hoede.’ Door hun levensgeschiedenis hebben veel mensen met borderline namelijk moeite met het aangaan en in stand houden van relaties.

Hebben ze zich eenmaal aan iemand gehecht, dan slaat afstandelijkheid makkelijk om in te grote afhankelijkheid, met heftige verlatingsangst als gevolg.

Van Meekeren: ‘Elke teleurstelling of negatieve opmerking zien ze als een bevestiging dat ze niets waard zijn. Vaak gaan ze zelf op zoek naar aanwijzingen dat de ander hen niet waardeert.

Zodra dat “bewijs” gevonden is, stoten ze diegene woedend van zich af.’ Zwart-witdenkers, worden mensen met borderline dan ook wel genoemd. Iets of iemand is fantastisch óf deugt van geen kanten.

Diagnose en kenmerken borderline

Wanneer spreken we nu van een officiële borderlinepersoonlijkheidsstoornis? Als je vijf van de negen kenmerken van borderline herkent (zie hieronder), kom je in aanmerking voor de diagnose.

Maar, benadrukt Van Meekeren, dat is niet in steen gehouwen. ‘Als je er zelf geen last van hebt en je omgeving ook niet, is er niks aan de hand.’

Om in aanmerking te komen voor de diagnose borderline moet iemand aan vijf van de negen onderstaande kenmerken voldoen.

1. Krampachtig proberen te voorkomen dat iemand je – feitelijk of vermeend – in de steek laat.
2. Een patroon van instabiele en intense relaties, waarbij de ander wordt geïdealiseerd of juist gekleineerd.
3. Een aanhoudend instabiel zelfbeeld.
4. Impulsiviteit op ten minste twee gebieden die je kunnen schaden. Bijvoorbeeld geld verkwisten, seks, roekeloos rijden, drugs, eetbuien.
5. Terugkerende suïcidale gedragingen of zelfverwonding.
6. Sterk wisselende stemmingen, bijvoorbeeld periodes van prikkelbaarheid of angst.
7. Een chronisch gevoel van leegte.
8. Inadequate, intense woede of moeite je kwaadheid te beheersen.
9. Voorbijgaande, aan stress gebonden paranoïde ideeën of ernstige dissociatieve verschijnselen.

Hoe om te gaan met borderline

Ouders, kinderen, beste vrienden en partners zien een kant van hun dierbare met borderline die voor de buitenwereld soms onzichtbaar blijft.

Of je nu zelf de diagnose borderline hebt gekregen, of een familielid of partner met borderline steunt: zo kun je beter omgaan met de persoonlijkheidsstoornis.

Voor als je zelf borderline(trekken) hebt:

• Mijd ‘triggers’ die kunnen leiden tot instabiel en risicovol gedrag. Van Meekeren: ‘Voorkom drank- en drugsmisbruik en te weinig slaap, stress en films die gevoelens van angst of verdriet oproepen.’
• Vertrouw niet te snel op je gevoel. Zegt iemand iets dat je uit balans brengt, antwoord dan: ‘Ik kom erop terug’, en vraag eerst advies aan een naaste of therapeut.

Voor naasten:

• Bied zo veel mogelijk veiligheid en stabiliteit. Dat betekent niet dat je moet meewaaien met iemands grillen. ‘Wees niet bang om je grenzen aan te geven. Maar doe het liefdevol, want mensen met borderline kampen met een negatief zelfbeeld. Ze voelen zich vaak leeg en zien snel een bevestiging dat ze niet deugen.’
• Communiceer zo concreet mogelijk. Wil je bijvoorbeeld niet dat iemand je telkens ‘s nachts belt? Zeg dan niet ‘Bel me niet meer zo laat’, maar: ‘Bel me niet meer na half tien ’s avonds.’ Heldere communicatie en het herhalen van uitspraken helpt om crises te voorkomen.

Voor beiden:

• Diverse therapievormen werken goed bij borderline. Bij schematherapie leer je bijvoorbeeld om negatieve ‘schema’s’ – overtuigingen van vroeger – te veranderen.
  Van Meekeren: ‘Therapie is meestal noodzakelijk en kan heel succesvol zijn. Voor de patiënt zelf, maar ook voor de naasten. Die kunnen er door therapie – en door lotgenotencontact – beter mee leren omgaan’.

Borderline beter leren begrijpen? In onze online training Eerste hulp bij borderline helpt psychiater Erwin van Meekeren je met deskundig advies.