Waarom blowen zo slecht is voor het puberbrein

Wie als puber geregeld een jointje rookt, heeft op latere leeftijd een grotere kans schizofreen te worden. Een drie keer zo grote kans maar liefst, bleek uit onderzoek onder jongeren in Nieuw-Zeeland. Dat klinkt overigens indrukwekkender dan het is, want op zichzelf is de kans op schizofrenie niet zo verschrikkelijk groot – naar schatting een op de honderd mensen krijgt op een gegeven moment deze psychiatrische aandoening. Maar toch. Je ziet een puber dat risico niet graag eigenhandig verdrievoudigen.

En dat doet zo’n puber dus wel als hij geregeld de coffeeshop bezoekt, stelt Raymond Niesink, toxicoloog en onderzoeker bij het Trimbos-instituut. ‘Zeker als-ie voor zijn vijftiende begint. Wat dat betreft is cannabisgebruik eigenlijk pas na je 21ste verantwoord. Dan kan het nog altijd een acute psychose uitlokken, maar het vergroot je risico om schizofreen te worden in ieder geval niet meer.’

Niesinks stelligheid is nieuw in de wereld van het drugsonderzoek. Natuurlijk, niemand zal meer ontkennen dat er een verband is tussen cannabisgebruik en schizofrenie. Dat heeft epidemiologisch onderzoek de afgelopen jaren vaak genoeg aangetoond. Keer op keer bleek dat mensen die geregeld hasj of wiet roken, vaker een psychose krijgen.

Maar tot nu toe voegden de onderzoekers daar steeds braaf aan toe dat het geen oorzakelijk verband hoefde te zijn. Misschien hadden mensen met psychotische neigingen gewoon ook meer behoefte aan een hasjroes. Of hadden frequente cannabisgebruikers en schizofreniepatiënten iets anders met elkaar gemeen waarin de echte ziekteoorzaak school – zoals een traumatische jeugd.

Nee, zegt Niesink nu dus: het is het cannabisgebruik zélf dat de kans op schizofrenie vergroot. Dat concludeert hij uit de grote stapel neurobiologisch onderzoek die hij afgelopen tijd doorspitte met een neurobioloog van de Universiteit Utrecht. ‘Daarin hebben we aanwijzingen gevonden dat thc, de werkzame stof in cannabis, tijdens de puberteit structurele veranderingen kan veroorzaken in ons brein. Regelmatig hasj- of wietgebruik blijkt een verstorend effect te hebben op processen die in die periode in het brein plaatsvinden. En dat kan leiden tot afwijkingen die je ook bij schizofrenie ziet.’

Snoeibeurt in het brein

Anders dan we lang dachten is een mensenbrein pas na een jaar of twintig volgroeid, legt Niesink uit. ‘Weliswaar neemt het volume na ons zesde niet meer toe, maar er verandert nog wel van alles. In de puberteit gebeurt dat vooral in de prefrontale cortex. Daar wordt dan flink “gesnoeid”: verbindingen die weinig worden gebruikt, verdwijnen. In ruil daarvoor worden verbindingen die regelmatig actief zijn, juist verstevigd.’

Uiteindelijk komt de prefrontale cortex dus sterker uit deze reorganisatie tevoorschijn en kan een mensenkind na de puberteit beter plannen en organiseren, en zijn emoties beter reguleren. Maar cannabisgebruik in deze cruciale periode verstoort dat reorganisatieproces. Uit dieronderzoek is gebleken dat thc, het high-makende stofje uit wiet en hasj, zich in het brein gedraagt als een neurotransmitter: het hecht zich aan receptoren die eigenlijk zijn gemaakt voor de opvang van een andere neurotransmitter, anandamide. Doordat die er dan even niet meer terechtkan, blijft een terugkoppelingsmechanisme uit – en als dat vaker gebeurt, is voor het brein de boodschap duidelijk: hier zit een verbinding die weinig wordt gebruikt. Snoeien maar!

Liever importcannabis

Natuurlijk heeft één enkel jointje niet dat desastreuze effect. En vooralsnog zijn er ook geen aanwijzingen dat iedere regelmatig blowende puber op termijn psychoses kan verwachten. ‘Maar dagelijks roken is beslist riskant,’ zegt Niesink. Wekelijks vindt hij ook onwenselijk, ‘zeker voor mensen onder de achttien. Hoe jonger je gebruikt, hoe vaker én hoe meer, hoe groter gewoon het risico.’

Moet er echt zo af en toe een joint in de brand, zorg er dan in ieder geval voor dat het cannabis met een laag thc-gehalte is, adviseert de toxicoloog. En dat betekent wat hem betreft geen Nederlandse hasj en wiet: ‘Het thc-gehalte daarvan is de afgelopen jaren enorm hoog geworden.’

Het thc-gehalte van geïmporteerde hasj is inmiddels ook behoorlijk hoog. Een puber die per se wil blowen, kan dus het best geïmporteerde wiet nemen: die heeft nog een laag thc-gehalte. Importcannabis heeft nog een ander voordeel, zegt Niesink: ‘Doorgaans zit er juist weer meer in van een ander stofje, cbd. En daarvan weten we sinds kort dat het vermoedelijk een beschermende werking heeft tegen het toxische effect van thc.’

Cannabis is verslavend

Cannabis heeft de afgelopen jaren zijn imago van onschuldige softdrug verloren. Steeds vaker leggen onderzoekers het verband tussen blowen en psychoses. Bovendien is inmiddels bewezen dat blowen wel degelijk lichamelijk verslavend kan zijn. De Australische onderzoekster Jan Copeland stelt dat meer dan de helft van de regelmatige gebruikers bij een stoppoging last krijgt van ontwenningsverschijnselen. De symptomen: nervositeit, geïrriteerdheid en agressie, gebrek aan eetlust, angstaanvallen, niet in slaap kunnen komen, nachtmerries en nachtzweten…

De meeste afkickverschijnselen beginnen al na een dag en pieken rond de tweede en derde dag. Maar de woede-uitvallen doen zich vooral zo’n twee weken na de stoppoging voor. En volgens Copeland kunnen de slaapproblemen en nachtmerries wel drie maanden duren.