‘Als klein kind merkte ik al dat ik anders was dan andere jongens van mijn leeftijd. Ik trok meer naar meisjes toe, was nieuwsgierig, wijs en serieus.
Maar ik was ook op mijn hoede, vooral bij kinderen en volwassenen die erg dominant en hard overkwamen. Ik raakte snel geïntimideerd.’
Man en HSP?
Raoul Vries is een hoogsensitief persoon (HSP), maar wist dat als kind nog niet. ‘Ik herinner me dat ik als tiener vaak dacht: deze persoon zegt dit nu wel, maar ik voel iets heel anders.
Later begreep ik dat dit een kenmerk is van HSP’s: je neemt scherp waar, waardoor je het opmerkt als iemand iets anders zegt dan zijn lichaam of gezicht uitdrukt. Ik wist niet waar ik op moest afgaan en dat maakte me onzeker.’
Raoul voelde ook haarscherp aan wat er onderhuids speelde. En bij hem thuis was dat nogal wat. ‘Mijn moeder had fysieke problemen en mijn twee broers psychische.
Mijn vader zag ik vanaf mijn tiende nauwelijks. Ik was de jongste maar nam de zorgende rol op me. Sensitief als ik was, kon ik goed inspelen op wat iedereen nodig had om zich beter te voelen.’
Eenmaal volwassen brak het zorgen en aanpassen hem op. Raoul: ‘Ik verwaarloosde mezelf en raakte overspannen. Mijn lichaam stond stijf van de stress, zelfs mijn kaken zaten vast. Ik kreeg allerlei angsten. Op mijn werk was ik bang niet goed genoeg te zijn, bij vrienden was ik bang afgewezen te worden. Kritiek deed letterlijk pijn.’
Pas in therapie werd duidelijk dat er meer aan de hand was dan een moeilijke jeugd. ‘Zoals ik dingen waarnam, de intense manier waarop alles binnenkwam, en zoals ik me altijd aanpaste aan anderen… De psycholoog liet er geen twijfel over bestaan: ik was hoogsensitief.
1 op de 5 mannen is hoogsensitief
De Amerikaanse psycholoog Elaine Aron deed begin jaren ’90 als eerste uitgebreid onderzoek naar hooggevoeligheid en zette met haar boek The highly sensitive person (1996) het begrip op de kaart.
Volgens Aron kun je spreken van hoogsensitiviteit als bij iemand van jongs af aan sprake is van een grondige manier van informatie verwerken, snelle overprikkeling, een bovenmatig empathisch vermogen en opvallend gevoelige zintuigen.
Onderzoek toont aan dat hoogsensitiviteit wordt veroorzaakt door een – erfelijk bepaald – sensitiever centraal zenuwstelsel. Inmiddels is ook bewezen dat 1 op de 5 mensen een HSP is, waarvan evenveel vrouwen als mannen.
Dat laatste is opmerkelijk, want vrijwel alles wat er tot nu toe over hoogsensitiviteit is gepubliceerd, gaat over vrouwen. Reden voor de Duitse psychotherapeut Tom Falkenstein om een boek te schrijven over hoogsensitieve mannen, het verscheen ook in het Nederlands.
Vooroordelen over de gevoelige man
Dat we zelden iets horen over de HSP-man heeft volgens Falkenstein te maken met het manbeeld in onze maatschappij.
‘Diep vanbinnen verwachten we nog altijd dat mannen onwrikbaar, sterk en rationeel zijn. Tenzij het woede of opwinding betreft, zijn emoties en gevoelens iets voor vrouwen. Dat beeld bestaat zowel bij vrouwen als bij mannen zelf en wordt ons al jong ingepeperd.
Zo krijgt een jongetje veel meer dan een meisje te horen dat hij flink moet zijn en niet moet huilen. Met mannen als Poetin aan de macht zal de waardering voor dat machismo ook toenemen. Het vooroordeel over de gevoelige man als labiele huilebalk groeit.
Training Hoogsensitiviteit als kracht
- Leer omgaan met prikkels en overprikkeling
- Leer je grenzen herkennen en bewaken
- Krijg toegang tot de besloten HSP-Facebookgroep
- Nu met gratis Hooggevoelig special t.w.v. 9,99
99,-
Als je ziet dat hoogsensitiviteit bij vrouwen vaak al als zwak of hysterisch wordt gezien, is het niet vreemd dat mannen hun gevoeligheid liever niet aan de grote klok hangen en het ook voor zichzelf maar liever helemaal ontkennen.’
Falkenstein ontdekte dat hij zelf ook een HSP-man is. ‘Omdat veel mannen in mijn praktijk worstelden met hun gevoeligheid, verdiepte ik me in dat onderwerp. Ik stuitte op het werk van de Amerikaanse psycholoog en HSP-expert Elaine Aron en wist niet wat ik las. Dit ging ook over mij!
Ik was me altijd bewust van mijn sensitiviteit, ik zie bijvoorbeeld heel veel details en heb sneller dan de mensen om mij heen last van een lawaaiige omgeving. Maar nu viel alles voor mij op zijn plaats.
Door er meer over te lezen, kon ik de mannen die bij mij in therapie waren en zo’n moeite hadden met hun gevoeligheden bovendien veel beter helpen.’
Snel van slag
‘Als HSP-man ben je bang om als aansteller te worden gezien,’ zegt ook Raoul Vries. ‘Daarom kon ik nooit volledig mezelf zijn. Vooral mijn extraverte kant kwam aan bod, omdat die werd gewaardeerd door mijn omgeving.
Toegeven dat dingen zo hard konden binnenkomen, vond ik echt heel lastig. Want zeg nou zelf: wie zit er op een gevoelige man te wachten?
Zeker, een vrouw wil graag een empathische man – in de zin van: zich kunnen inleven in háár. Dat kun je als HSP-man ook heel goed, maar zelf je gevoelens tonen of bijvoorbeeld snel van slag raken, dat voelt voor anderen al snel vreemd en ongemakkelijk.
Mijn vrouw moest er bijvoorbeeld erg aan wennen dat ik emotioneel kan reageren als iets op tv mij raakt. “Ik ben meer de man dan jij,” kon ze soms zeggen. Inmiddels is ze eraan gewend en ze heeft me altijd gesteund.’
Ook onder andere mannen kan een HSP-man het moeilijk hebben. ‘Botte opmerkingen en grove mannengrappen over vrouwen komen bij mij soms echt hard aan,’ vertelt Raoul Vries.
‘Omdat je zo meevoelt met anderen kunnen ook opmerkingen over hen je echt kwetsen. Sinds ik weet wat er met mij aan de hand is, laat ik het minder binnenkomen.’
Het gevoel dat je leeft
Voor Raoul scheelt het dat hij wel van sensatie houdt. ‘Ik ben nieuwsgierig, heb veel energie en wil graag alles uitproberen. Ik hou in dat opzicht van heftig en avontuurlijk leven en dat wordt juist weer als masculien gezien. Het maskeert mijn hoogsensitiviteit wel een beetje.’
HSP en thrillseeker: dat klinkt als een uitzonderlijke combinatie, maar blijkt het niet te zijn.
De Amerikaanse psycholoog en onderzoeker Tracy Cooper schrijft in haar boek Thrill. The high sensation seeking highly sensitive person (2016) dat de combinatie HSP en HSS (High Sensation Seeker) regelmatig voorkomt. Van de HSP’s is 30 procent net als Raoul sensatiezoeker, tegenover 70 procent ‘rustzoekers’.
Voor de sensatiezoekers is de uitdaging extra groot, want er is steeds een spanningsveld tussen de hang naar prikkels en overprikkeling. ‘Dat ik alles intens meemaak, is meestal plezierig,’ zegt Raoul, ‘het geeft me het gevoel dat ik leef.
Training HSP@work: zo blijf je in balans
- Ontdek je talenten als HSP
- Leer hoe je fijne werkomstandigheden creëert
- Inspirerende video’s en onderzoeksresultaten van HSP-expert Esther Bergsma
49,-
Maar het kan ook te veel worden. Elaine Aron beschrijft het treffend: je leeft met de ene voet op het gaspedaal en de andere op de rem.’
Kenmerken van de HSP-man
Of meer mannen dan vrouwen de combinatie HSP en HSS hebben, is niet onderzocht, maar is wel aannemelijk omdat mannen vaker sensatiezoekers zijn dan vrouwen, bleek uit een meta-studie van de Amerikaanse neuropsycholoog Catharine Cross.
Volgens Tom Falkenstein manifesteert HSP zich bij mannen niet anders dan bij vrouwen. Als je hoogsensitief bent, zijn de kenmerken bij de meeste volwassenen vergelijkbaar.
‘Maar doordat mannen zich er meer voor schamen, gaan zij er meestal wel anders mee om. Ze her- en erkennen het minder snel. En dat kan schadelijk zijn. Ze gaan vaak stelselmatig over hun grenzen heen of vluchten voor de stress, soms zelfs met overmatig drank- en/of drugsgebruik.’
Weten dat je een HSP-man bent, is volgens Falkenstein heel belangrijk omdat je dan je leefstijl kunt aanpassen, door bijvoorbeeld vaker rust in te bouwen. Maar ook omdat je vanuit dat besef hardnekkige gedragspatronen – altijd sterk willen zijn, je gevoel bagatelliseren, of overal ja op zeggen – kunt doorbreken.
Raoul Vries: ‘Toen ik vastliep en ontdekte dat ik hoogsensitief was, werd ik me pas bewust van mijn gedrag. Ik stond altijd open voor anderen, wilde helpen, paste me aan – dat kostte me bergen energie.
Daarmee ophouden vond ik erg lastig, het hoorde zo bij mij. Nee-zeggen voelde onnatuurlijk en werd niet door iedereen gewaardeerd. Mijn moeder kon niet accepteren dat ik ineens grenzen aangaf. Het leidde tot een tijdelijke breuk tussen ons. Sommige vriendschappen heb ik beëindigd.’
Raoul vaart het best bij een gestructureerd leven. ‘Ik begin de dag met mediteren, rek- en strekoefeningen, ademhalingsoefeningen en een koude douche. En ik moet mijn grenzen goed bewaken.’
Hij verruilde zijn werk in de marketing voor een eigen coachingspraktijk, specifiek gericht op mannen. ‘In dit werk kan ik mijn hoogsensitiviteit goed gebruiken. Ik maak bijvoorbeeld als HSP-man makkelijker echt contact en kan daardoor praten over zaken die voor veel mannen gevoelig liggen.’
De voordelen van hooggevoeligheid
Uit onderzoek blijkt dat hoogsensitiviteit ook voordelen heeft. HSP’s reageren niet alleen sterker op negatieve, maar net zo goed op positieve prikkels. Zij ervaren bijvoorbeeld kunst, muziek, de natuur en contact met anderen meestal veel intenser, wat bijzonder waardevol kan zijn.
Psychotherapeut Falkenstein: ‘In bepaalde beroepen kan het echt een voordeel zijn. Denk aan een leraar die zijn studenten beter ziet en zo tegemoet kan komen aan wat ze nodig hebben, een schrijver die doordat al zijn zintuigen openstaan beter kan beschrijven hoe iets ruikt en klinkt, maar ook een advocaat die de stemming in een rechtszaal kan gebruiken in de verdediging van zijn cliënt.’
Maar de HSP-man kan zich beter niet te veel identificeren met die gevoeligheid, vindt Falkenstein. ‘Het benadrukt dat ze anders zijn, wat het isolement kan vergroten. En soms straalt er iets van superioriteit vanaf: ik voel meer dan jij en ben dus beter. Hoogsensitiviteit is gewoon een van iemands eigenschappen, en heeft net als andere eigenschappen voor- en nadelen. Zo simpel is het.’
Meer weten?
- Psychologie Magazine ontwikkelde de online training Hoogsensitiviteit als kracht, waarin je leert hoe je als HSP-man je grenzen herkent én bewaakt.
- Raoul Vries heeft een coachingspraktijk voor mannen: Moedige mannen coaching
- Tom Falkenstein schreef het boek Hoogsensitieve mannen. Hoe je je hooggevoeligheid als kracht kunt inzetten
