Column Roos Vonk: ‘Liefde maakt blind’

Hij trok het gesprek naar zich toe, vertelde telkens hoe goed hij dingen voor elkaar had, hoe stom anderen het aanpakten – afijn: heel vermoeiend. Het is vermoeiend omdat je eigenlijk wilt zeggen: hou eens even je arrogante waffel, man. Maar je beheerst je en dat kost energie. Wat vervelend voor haar dat ze met die man zit, dacht ik. Zo’n man continu om je heen, ik zou het niet uithouden.

Toen ik haar later een keer alleen sprak, hengelde ik voorzichtig naar haar gevoelens daarover. Tot mijn ontsteltenis leek ze mijn ergernis totaal niet te delen. Ze was overduidelijk trots op hoe geweldig haar kerel was en keek samen met hem neer op anderen die minder waren.

Tja, ik had het kunnen weten. Uit onderzoek is bekend dat partners die zich aan elkaar gecommitteerd hebben, door de ogen van de liefde naar elkaar kijken; dat bevordert de tevredenheid over hun relatie. Ze interpreteren het gedrag van hun geliefde vaak positiever dan ze bij een willekeurige ander zouden doen. Doet hun partner iets leuks, dan zullen ze vaker concluderen dat dat aan zijn of haar geweldige kwaliteiten ligt; iets stoms of onaardigs zien ze juist eerder als veroorzaakt door anderen of door omstandigheden.

In wezen is dit hetzelfde wat mensen doen wanneer ze naar zichzelf kijken, om hun zelfwaardering te beschermen, de zogenoemde zelf-dienende vertekening (self-serving bias): positieve resultaten schrijven mensen relatief vaak toe aan hun eigen verdiensten, negatieve eerder aan tegenslag en factoren buiten zichzelf. Deze neiging is sterker wanneer mensen een positief zelfbeeld hebben. Precies zo kijken mensen ook meer door een roze bril naar hun partner wanneer ze tevreden zijn over hun relatie, vergeleken met buitenstaanders of met geliefden die minder tevreden zijn.

Die blindheid voor iemands gebreken kennen we wel van mensen die hevig verliefd zijn. Maar het kan dus zeker ook optreden in gesettelde relaties van mensen die al lange tijd bij elkaar zijn. Politici en andere bekende Nederlanders zeggen weleens dat ze van hun partner eerlijke feedback krijgen over hun gebreken. Dat zal heus af en toe voorkomen, maar dat wil helemaal niet zeggen dat al hun gebreken en stommiteiten door de partner worden opgemerkt. Als het goed zit met de relatie, is de partner loyaal en zal die onbewust het beeld overnemen dat de geliefde van zichzelf heeft. En ook nog boos worden wanneer anderen dat beeld in twijfel trekken.

Ik heb verder dan ook wijselijk mijn mond gehouden tegen die leuke vrouw. Het is al heel moeilijk om de illusies die mensen over zichzelf hebben te doorbreken, maar de illusies over hun partner, daar moet je helemáál niet aankomen.

C.E. Rusbult e.a., Close relationships. Key readings, Psychologie Press, 2004

Roos Vonk is hoogleraar psychologie aan de Radboud Universiteit Nijmegen en schreef onder meer het boek Liefde, lust en ellende.