We stonden rond de houten kratten – mijn studenten, medewerkers, en ikzelf – pratend tegen die aapjes, die er natuurlijk niks van begrepen. Ik dacht terug aan de rare manier waarop ik ze gekregen had. Ik was op zoek naar kleine primaten van hoge intelligentie. Kapucijnaapjes staan bekend als de chimpansees van de Nieuwe Wereld vanwege hun grote hersenen, gebruik van werktuigen en jachtgedrag.
Een lokaal medisch centrum bood me een dozijn aapjes aan. Ze waren ‘over’ omdat een onderzoeker net de benen had genomen, ‘achter een vrouw aan’, zoals men gretig uitlegde. De onderzoeker vond de liefde kennelijk belangrijker, dus ik kreeg zijn aapjes. Maar men vroeg wel of ze er eerst nog wat organen uit mochten halen.
Het duurde een minuut voor ik doorhad wat ze bedoelden, maar ik stond er natuurlijk op levende en vooral intacte apen te mogen ontvangen. Sinds die tijd zijn ze bij mij geweest en kregen ze zoveel jonkies dat ik er drie collega’s en hun onderzoek mee op weg heb geholpen. De kapucijnaap is nu het paradepaardje van het gedragseconomisch onderzoek aan dieren. Ze zijn geweldig goed in samenwerking, ruilen, en altruïsme.
Hele soapopera’s van machtswisselingen en veranderende familierelaties hebben we meegemaakt. Zoals Lance, die we jarenlang voor een mannetje versleten tot ze een vrouwtje bleek te zijn; kapucijnaapjes hebben een grote clitoris. En de alfaman die maar niet de baas over de alfavrouw kon worden, alhoewel hij wel twee keer zo groot was en enorme hoektanden bezat.
Vertrouwen en erkenning
Mijn lieveling was Bias, een vrouwtje dat graag mijn vinger vasthield terwijl ze vriendelijke geluidjes maakte. Waar de apen voor ons familie werden, zijn ze voor anderen een soort gebruiksvoorwerpen. Vastbesloten om hen een medisch lot te besparen, hebben we hard gezocht naar de beste bestemming.
De helft is naar een gedragslaboratorium hier in Atlanta gegaan en de andere helft naar een verre dierentuin. Beide groepen leven nu veel ruimer dan ze bij ons gewend waren, want het ‘laboratorium’ is een serie enorme buitenverblijven in een bos en de San Diego Zoo, in het zonovergoten Californië, is zo ongeveer de meest paradijselijke dierentuin ter wereld.
We hebben van elk individu apart afscheid genomen, opgelucht over hun toekomst, maar ook het huilen nabij. Net als ouders met vertrekkende kinderen waren we triester dan de apen. We hadden gedacht dat ze in paniek zouden zijn in die kratten in een busje, maar ze zaten rustig hun stukjes appel op te peuzelen, in opperbeste stemming. Het leek wel alsof ze op vakantie gingen!
De band die je opbouwt met apen is er een van wederzijds vertrouwen en herkenning. Het is niet ongebruikelijk om na tientallen jaren begroet te worden door een aap, vaak van grote afstand, ook al sta je tussen honderden mensen. Als mijn kapucijnaapjes zijn ingeburgerd zal ik ze bezoeken. Emoties zijn zeker te verwachten, maar mogelijk meer bij mezelf dan bij hen
