Ik moet je wat vertellen…

Het effect van een bekentenis

‘Ik ben al twee jaar besmet met hiv. Al die tijd heb ik het niemand durven vertellen. Ik sluit me ervoor af en negeer het. Dit jaar ben ik met veertien meiden naar bed geweest, waarvan negen zonder condoom. De gedachte dat ik die meisjes allemaal besmet kan hebben, maakt me gek. Ik kan er alleen niet mee stoppen. Vergeef me…’

‘Ik volg mijn ex overal, ik weet precies wat zij doet, wie zij spreekt, waar zij uithangt, waar zij nu werkt. Ik heb haar nieuwe mobiele nummer. Als ik haar een dag niet heb gezien kan niet slapen. Ben ik een stalker?’

‘Ik werk als financiële man bij een middelgroot bedrijf en ik heb dit jaar al tussen de vijfenzeventig- en honderdduizend euro gestolen en vergokt in een casino. Het stelen doe ik heel slim, door nep facturen te sturen en het geld door mij geaccordeerd te laten overmaken op verschillende bankrekeningen.’

Geheimen opbiechten

Bekentenissen: het internet staat er vol mee. Je vertrouwt datgene wat je op je hart hebt toe aan je toetsenbord en met een simpele muisklik op de ‘ik wil nu bekennen’-knop stuur je je bekentenis vervolgens het virtuele universum in.

Er zijn kleine en grote bekentenissen op de site te vinden, variërend van ‘ik kijk naar Idols’ en ‘ik google stiekem de ex van mijn vriend’ tot ‘ik walg van seks met mijn partner’.

Opvallend is dat veel van de anonieme bekentenissen over seks en relaties gaan. Dat strookt met wetenschappelijk onderzoek naar wat we het liefst voor anderen verborgen houden.

Op nummer één van de geheimen-top vijf prijken namelijk seksuele onderwerpen, vertelt Andreas Wismeijer, die op dit moment onderzoek doet naar geheimen aan de Universiteit Tilburg. Dat we aan zelfbevrediging doen of wat ons favoriete standje is, daar praten we niet snel over.

Op de tweede plek staan relatieproblemen: als we over onze relatie twijfelen of ruzie hebben met onze partner, hangen we dat ook liever niet aan de grote klok. Ziektes volgen op de derde plaats. Het gaat dan vooral om psychische ziektes.

Ook gênante aandoeningen als een soa of aambeien houden we liever voor anderen verborgen. Financiën (salaris of schulden) en problemen op het werk of op school (pesten) zijn de hekkensluiters van de top vijf.

Openheid is gezond

Bij een heel scala aan onderwerpen laten we dus liefst niet het achterste van onze tong zien. Toch suggereert psychologisch onderzoek dat dit niet de beste strategie is. Geheimen opbiechten lijkt gezond te zijn.

Zo leven hiv-positieve homoseksuelen die hun seksuele geaardheid niet verborgen houden, langer dan degenen die dat wel doen. Dat ontdekten de Amerikaanse onderzoeker Steve Cole en zijn collega’s halverwege de jaren negentig.

Negen jaar lang volgden ze tachtig met hiv besmette mannen. Homoseksuelen die niet uit de kast waren, hadden eerder een kritiek laag gehalte T-cellen, kregen sneller de diagnose aids en stierven eerder.

Ook ander onderzoek laat de positieve effecten zien van het delen van je gevoelens en gedachten. Borstkankerpatiëntes die openlijk voor hun boze en depressieve gevoelens uitkwamen, overleden minder snel aan deze ziekte dan vrouwen die hun emoties opkropten.

En weduwen en weduwnaars die meer over de dood van hun partner praatten met vrienden en familie, hadden minder gezondheidsproblemen en piekerden minder.

Ook in tijden van voorspoed is geheimen opbiechten goed voor je, laat recent Amerikaans onderzoek zien. Mensen die hun partners op de hoogte brengen van de fijne dingen in hun leven, hebben een hechtere relatie en voelen zich beter.

Hartkloppingen

Waarom het goed voor je is om openhartig te zijn? Wismeijer: ‘Mensen hebben nu eenmaal de neiging om zaken met anderen te delen. Wanneer je niet uit wat je op je hart hebt en bepaalde gedachten probeert te onderdrukken, zullen die gedachten juist vaker in je hoofd opduiken. Uit onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat mensen die nooit met hun partner over hun vorige liefdes praten, vaker terugdenken aan de relaties met hun exen.’

Als je ergens niet over praat terwijl het je wel dwarszit, ga je piekeren, zegt Wismeijer. ‘Daarbij activeer je iedere keer ook weer het emotionele systeem dat bij de gebeurtenis hoort.’ Stel dat je eerder weggaat van je werk en thuis je partner betrapt met een ander. Als je dat met niemand deelt, zal die scène zich steeds opnieuw voor je geestesoog afspelen.

Je voelt je hart weer in je keel kloppen, zoals op het moment dat je de slaapkamerdeur openduwde. Je ervaart opnieuw de woede en het verdriet dat in je opborrelde toen je hem of haar met die ander in jullie bed zag liggen. Wismeijer: ‘Het herbeleven van emoties zorgt voor stress, en stress ondermijnt je gezondheid.’

Als je daarentegen aan je beste vriend of je ouders vertelt dat je partner vreemdgaat, gaat het uit je sys-teem. ‘Herinneringen bestaan uit een brij van beelden, geuren en kleuren. Zodra je over iets praat, in een dagboek schrijft of voor mijn part inspreekt op je voicemail, zet je die emotionele brij om in tekst.

Je krijgt een verhaal met een begin, midden en einde. Op die manier kun je de gebeurtenis beter managen en pieker je er minder over. Dat moet je wel een paar keer doen: het simpelweg één keer opschrijven is niet genoeg om de stukjes op zijn plek te laten vallen.’

Kwestie van persoonlijkheid

Toch is het geen geruststellend idee om je diepste geheimen zomaar op tafel te leggen. Moet je nu echt aan je collega’s vertellen dat je weleens een winkeldiefstal hebt gepleegd, of je moeder bekennen dat je liefdesleven niet daverend is?

Dat hoeft zeker niet, stelt de Amerikaanse psychologe Anita Kelly ons gerust in haar boek The psychology of secrets. ‘Mensen die een geheim hebben, missen de positieve effecten van het doen van een bekentenis. Maar dat is wat anders dan zeggen dat geheimen je ziek maken,’ aldus Kelly in een interview met de Association for Psychological Science.

Bovendien hoef je niet alles aan iedereen te vertellen. Het is eerder de algemene neiging om je gedachten en gevoelens voor jezelf te houden. Uit onderzoek van Kelly blijkt dat mensen die hoog scoren op de persoonlijkheidstrek self concealment, geestelijk en lichamelijk minder gezond zijn.

Zij reageren instemmend op stellingen als ‘wanneer mij iets slechts overkomt, houd ik het voor mezelf’ en ‘ik heb negatieve gedachten over mezelf die ik met niemand deel’.

Opgekropt

Geheimenonderzoeker Wismeijer beaamt dat vooral binnenvetters problemen hebben. ‘We weten uit onderzoek dat ze vaak negatieve emoties ervaren en aan zichzelf twijfelen, maar ze praten daar niet over. Daardoor blijven ze hangen in hun denkfouten.’

Een andere kanttekening bij het credo ‘bekennen is goed voor je’: veel onderzoek is gedaan door mensen bekentenissen te laten opschrijven of door ze persoonlijke informatie te laten vertellen in een laboratoriumsituatie.

Ze hoefden dus niet bang te zijn voor afwijzende reacties. In de echte wereld is er wél een kans dat de ontvanger van de bekentenis negatief reageert – en in het ergste geval de relatie verbreekt.

Denk aan de film Don Juan de Marco, waarin Don Juan zijn ware liefde kwijtraakt als hij haar vertelt met hoeveel vrouwen hij heeft geslapen. Donna Ana: ‘Ik kan accepteren dat ik niet de eerste ben, maar vertel me, met hoeveel vrouwen heb je geslapen?’ Don Juan: ‘Inclusief jij… zijn het er precies… duizend… vijfhonderd en twee.’

Geheime verhouding

Volgens Wismeijer kunnen de gevolgen van sociale uitsluiting zelfs erger zijn dan het opkroppen van een geheim. ‘Ik raad dan ook zeker niet iedereen aan al zijn geheimen maar te onthullen.’

Het vermogen om dingen verborgen te houden hebben we in de loop van de evolutie juist ontwikkeld om te voorkomen dat we uit de groep worden gestoten, vermoedt Wismeijer.

‘Stel dat iemand nootjes verzamelt en die voor de rest van zijn groep verborgen houdt. Als hij die informatie niet voor zich kan houden, raakt hij zijn nootjes kwijt én zijn vrienden. Dat verkleint zijn overlevingskansen aanzienlijk.’

De kans op afwijzing is het grootst als de ontvanger een irreëel mensbeeld heeft, weet psycholoog Jolet Plomp. ‘Bij een realistisch mensbeeld ga je ervan uit dat mensen fouten maken en dat iedereen tegenstrijdigheden in zich heeft. Wie een irreëel mensbeeld aanhangt, kan veel slechter omgaan met misstappen.

Daardoor krijgt ook het opbiechten een heel andere betekenis. Een bekentenis betekent dan: “Ik ben niet wie je dacht dat ik was, dus de relatie is niet geldig meer” in plaats van: “Ik heb iets heel stoms gedaan.”’

Angst voor afwijzing

Plomp weet een recent voorbeeld van een bekentenis die niet door iedereen met enthousiasme werd ontvangen: ‘Ik ken een oude vrouw die op haar sterfbed vertelde dat zij haar hele huwelijksleven een verhouding had gehad met de man van haar zus. De kinderen waren er flink van ondersteboven, maar ze vonden het ook wel bijzonder van hun moeder.

Het was een heel lieve, zichzelf wegcijferende vrouw – een beetje een grijzig musje. Dat dit stille water zulke diepe gronden bleek te hebben, maakte haar voor sommigen alsnog tot een avontuurlijke vrouw. Maar er waren ook mensen die zeiden: had ze het maar niet gezegd, het was immers al zo lang geheim.’

Denk ook aan je imago als je besluit openhartig te zijn, waarschuwt Kelly tot slot. Vooral op het werk: het is niet erg handig om in een dronken bui aan je collega’s te bekennen dat je soms de kantjes ervan afloopt. Maar als datgene wat je wilt onthullen een wezenlijk deel is van wie je bent, lijkt opbiechten verstandig.

Kelly: ‘Als een man naar een prostituee is geweest en het idee heeft dat prostitueebezoek een belangrijk deel van zijn identiteit is, dan vindt hij het wellicht belangrijk om dat op te biechten aan zijn nieuwe vriendin. Maar als hij dat ooit onder groepsdruk op een verjaardagsfeestje heeft gedaan, voelt hij zich misschien beter als hij het geheim houdt.’

Anoniem geheimen opbiechten

Het prijsgeven van persoonlijke informatie brengt risico’s met zich mee. Maar het is wel essentieel voor de ontwikkeling van een relatie.

Of het nu om een vriendschap, liefdesrelatie of werkrelatie gaat: naarmate de betrokkenen openhartiger zijn, wordt de relatie intiemer. Vooral het onthullen van negatieve persoonlijke informatie vergroot de intimiteit, laat onderzoek zien.

Maar zoals voor veel zaken geldt: doe het met mate. Wie te snel te openhartig is, kan anderen afschrikken. Mensen zijn het meest tevreden met een relatie als ze niet te weinig, maar ook niet te veel intieme details onthullen.

Want zeg nou zelf, willen we echt álles van een ander weten? Je zit waarschijnlijk niet te wachten op een uitgebreid verslag van een collega over zijn aambeien, of een gedetailleerde beschrijving van wat je broer in bed doet met zijn vriendin.

Wie dus de behoefte heeft om zijn hele ziel en zaligheid uit te storten, kan dat misschien beter anoniem op internet doen. Of een dagboek volschrijven. Dat is immers ook goed voor je gezondheid.