‘Wat bent u aan het doen?’ vroeg president John Kennedy in 1962 tijdens een bezoek aan het NASA Space Center aan een conciërge met een bezem in zijn hand.
Loopbaancoach: hoe vind je een goede?
Wil jij vooruit in je werk? Dan kan een loopbaancoach je vooruit helpen. Lees op Coachfinder.nl alle tips om de beste carrière-adviseur te vinden.
‘Ik help mee om een man op de maan te krijgen, mister president,’ antwoordde de man trots. Iedereen zou in hem een schoonmaker zien; hij zag zichzelf als onderdeel van het NASA Space Team. Zo gaf hij zijn, toch tamelijk routinematige werk, betekenis.
Slim van die man, vindt klinisch psycholoog Jaap van den Broek. Werk is een van de manieren waarop mensen hun aangeboren psychologische behoeften kunnen bevredigen.
Zo hebben we behoefte aan autonomie (regie over ons eigen gedrag), competentie (gevoel van bekwaamheid) en verbondenheid met anderen. Wie werk heeft dat daaraan voldoet, is gemotiveerder, blijer, fysiek fitter, geestelijk gezonder en productiever, blijkt uit talloze onderzoeken.
Bovendien kun je alleen dan gepassioneerd en bevlogen raken, waardoor werken zelfs een bron van geluk wordt.
Omgekeerd leidt werk vaker tot een burn-out als we geen idee hebben waarvoor we het eigenlijk doen. Van den Broek is verbonden aan Arbeids Psychologie Amsterdam (APA) en komt ze dagelijks tegen in zijn praktijk: opgebrande mensen die de zin van hun werk niet meer inzien en zichzelf zijn kwijtgeraakt.
Vier basis-ingrediënten
Welk type werk als betekenisvol voelt, is voor iedereen anders. De een zoekt het in het redden van de Chinese reuzensalamander; een ander wil gewoon het beste brood van het dorp bakken.
Kenmerkend is volgens de geïnterviewde deskundigen dat het werk impact heeft, op de werknemer zelf en/of in bredere kring. Het hoeft niet per se om ideëel werk te gaan: een populair commercieel product maken kan ook heel bevredigend zijn.
Wereldomvattend groot hoeft het nut ook niet te zijn. ‘Je kunt bij wijze van spreken heel betekenisvol koekjes inpakken en betekenisloos secretaris-generaal van de NAVO zijn,’ aldus Van den Broek.
Ieder persoon zal belang hechten aan andere aspecten van zijn werk. Maar voor ons allemaal zijn de belangrijkste ingrediënten van een baan met betekenis:
1. Een rijke taak
Al in 1980 beschreven de Amerikaanse psychologen/sociologen Richard Hackman en Greg Oldham de vijf kenmerken die een baan voor de meeste mensen betekenisvol maken: afwisselende activiteiten, betrokkenheid bij het hele arbeidsproces (en niet slechts bij één onderdeel), belang van het werk voor anderen, voldoende vrijheid om de taken zelf in te vullen en beslissingsbevoegdheid (in plaats van instructies opvolgen) en goede feedback (om prestaties te kunnen verbeteren).
2. Match tussen werk en werknemer
Het is een open deur, maar in de arbeidspsychologische literatuur wordt keer op keer het belang van de person-job fit benadrukt. Daarbij worden twee gebieden onderscheiden.
Ten eerste moet de baan passen bij iemands mogelijkheden en competenties; de zogenaamde demands-abilities fit. ‘Als er een klik is tussen wat je kunt en wat je doet, kun je tot hoogstandjes komen,’ aldus Van den Broek.
Ten tweede moet het werk voorzien in de behoeften van de werknemer op allerlei gebieden. Wie bijvoorbeeld graag spart met anderen, kwijnt weg in een solitaire baan.
Zo’n needs-supplies fit impliceert ook dat de eigen waarden en normen aansluiten bij die van de organisatie: een functie bij een slachthuis zal voor een fervent dierenliefhebber niet erg zingevend zijn.
Toch ontdekken werknemers zelfs bij zo’n discrepantie tussen de eigen waarden en die van het bedrijf vaak nog wel een reden waarom het werk gedaan moet worden, zegt Arnold Bakker, hoogleraar arbeids- en organisatiepsychologie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.
Pak aan wat je dwarszit
Minder stress, ander werk, meer zingeving of iets anders waarbij je wel een duwtje in de rug kunt gebruiken? Een coach helpt je om sneller je doelen te bereiken.
Vind je ideale coachEen baan hoeft volgens hem niet perfect te matchen om er betekenis in te vinden. Eén fit oftewel klik is al mooi. Scoor je echter op beide fronten, dan is de kans nog groter dat de functie voor jou relevant is.
Dat komt doordat je talenten en overtuigingen – je identiteit – dan ook in je werk tot uitdrukking kunnen komen, zeggen de Duitse psychologe Mari Kira en de Amerikaanse hoogleraar management David Balkin, die onderzoek deden naar de interactie tussen arbeid en zelfbeeld.
3. Perspectief
Er is niks zo demotiverend als niet verder komen in je beroep. Daarom is het lastiger om de zin te zien van lopendebandwerk. Mensen willen zich kunnen ontwikkelen. Dat hoeft niet per se in opwaartse richting; een andere taak op hetzelfde niveau kan ook nieuwe uitdagingen bieden.
4. Klik met collega’s en leidinggevenden
Het ‘sociale complex’ moet ook in orde zijn: leuke mensen om je heen, erkenning, waardering, steun en begrip van zowel collega’s als leidinggevenden.
Zelf je baan aanpassen
Hoe meer van bovenstaande bestanddelen aanwezig zijn, hoe makkelijker het wordt om een arbeidsplek als zinvol te ervaren. Je doet waar je goed in bent, kunt zelfs nog beter worden, je werk sluit aan bij wat je belangrijk vindt, voor een bedrijf waar je in gelooft en met fijne collega’s.
Bij sommige – meer gekwalificeerde en gevarieerde – banen zijn die basisbenodigdheden vanzelfsprekender aanwezig dan bij andere, meer routinematige klussen.
Maar elke baan, hoe saai ook, kun je betekenis geven door op eigen initiatief aanpassingen in te voeren waarmee je je taak of je werkomgeving uitdagender en passender maakt. Job crafting heet dat.
Iedereen kan het, hoewel het initiatiefrijke optimisten die vertrouwen hebben in eigen kunnen beter af gaat dan zwartkijkers en twijfelaars.
Iedereen die erover twijfelt of zijn baan hem over vijf jaar nog voldoende bevrediging zal bieden, zou moeten job craften, vindt Wilmar Schaufeli, hoogleraar arbeids- en organisatiepsychologie aan de Universiteit Utrecht.
‘Nu. Niet pas over vijf jaar. Dan ben je misschien al zo afgestompt en vervreemd van je werk dat je de energie mist om nog iets te veranderen.’
Bij job crafting gaat het volgens Bakker om ‘een soort mini-interventies die je zelf pleegt’. Zo kun je nieuwe taken op je nemen en oude afbouwen of anders invullen (task crafting).
Stel dat je geschiedenisleraar bent en dol op muziek. Dan kun je dirigent worden van het schoolorkest of de lessen voor jezelf leuker maken door aan de hand van muziekfragmenten de negentiende eeuw te bespreken. Vervelende administratieve klusjes zijn misschien te delegeren.
Het grotere plaatje
Interessant is ook dat je je baan voor jezelf zinvoller kunt maken door de relaties met mensen op of rond je werk te verbeteren (relational crafting).
Dat doe je door het contact met mensen die je bewondert te intensiveren (die ene inspirerende baas) of het contact inhoudelijk te verdiepen (inhoudelijke gesprekken over het werk, privé-informatie delen, steun en advies geven).
Ten slotte kun je ook de manier veranderen waarop je naar je werk kijkt (cognitive crafting). Het niet zien als een pakket afzonderlijke taken en activiteiten, maar als onderdeel van een groter geheel, is een van de manieren om de visie op je baan te veranderen zonder fysiek iets aan te passen.
Als beleidsmedewerker welzijn heb je het misschien wel een beetje gehad met het schrijven van al die gemeentelijke nota’s en plannen.
Maar als je in de praktijk ziet hoe goed problematische jongeren worden opgevangen en als zij je vertellen wat dat voor hen heeft betekend, heb je zicht op het grotere doel van je bezigheden en krijgt jouw aandeel daarin meer betekenis.
Of je kunt juist focussen op aspecten van je werk die je wél voldoening geven. Bijvoorbeeld door vooral de creatieve kanten voor ogen te houden: mooi schrijven, het bedenken van nieuwe invalshoeken. Het saaie deel is daardoor beter te pruimen.
Poetsen met enthousiasme
Echte jobcrafters combineren de drie crafting-varianten. Zo inventief was ook een groep schoonmakers in een Amerikaans ziekenhuis in een vaak geciteerd onderzoek van de universiteit van Michigan.
Met alle 28 leden van de schoonmaakploeg werden diepte-interviews gevoerd over de aard van hun werk. Op basis van hun antwoorden kon de groep onderverdeeld worden in proactieve en passieve poetsers. De eerste groep deed extra klusjes en zocht contact met patiënten, bezoekers en ziekenhuispersoneel.
De tweede categorie deed niks extra’s en sprak ook nauwelijks met anderen. Voor de proactieve schoonmakers had de poetsbaan veel meer betekenis dan voor de passieve.
Zij achtten zichzelf vakbekwaam, hielden van hun beroep, zagen zichzelf als lid van de afdeling en vonden dat hun boenwerk bijdroeg aan de genezing van patiënten. Voor de passieve schrobbers was hetzelfde takenpakket betekenisloos.
Je hoeft geen cursus job craften te volgen om het te kunnen. De meeste mensen doen het vaak al uit zichzelf om hun werk spannend te houden, anders houden ze het niet vol.
Maar je kunt niet tegen de klippen op craften als er een mismatch is op een voor jou té belangrijk aspect van je baan. Zoals Schaufeli het zegt: ‘Als je het gevoel hebt dat je niet verder komt in je werk, hebt geprobeerd het aan te passen aan wat jij wilt en kunt, maar desondanks geen perspectief ziet, dan is het tijd om je biezen te pakken.’
Voor wie dat echter in deze onzekere tijden niet durft of kan, is er één troost. In de meeste werkkamers geldt: zin kun je maken.
Een loopbaancoach die bij je past
Een loopbaancoach helpt om jouw werkambities te bereiken. Ze kan je bijstaan met het ontdekken van je talenten, vaardigheden en drijfveren. En met het vinden van een baan die daarbij past of zelfs het uitstippelen van een heel carrièrepad.
Maar je kunt bij een loopbaancoach ook terecht voor alle andere werkgerelateerde vragen, bijvoorbeeld over hoe je om kunt gaan met stress, onzekerheid of conflicten in je baan. Zoek je een carrièrecoach? Lees op Coachfinder.nl hoe je iemand vind die bij je past.
