Inmiddels loopt er een afzettingsprocedure tegen de Amerikaanse president, maar de New Yorkse psycholoog John Gartner riep enkele jaren geleden al op Trump te vervangen omdat hij kenmerken zou vertonen van een narcistische, antisociale en paranoïde persoonlijkheidsstoornis.
Moeten we ons inderdaad zorgen maken over de psychische gezondheid van de nieuwe ‘leider van de vrije wereld’? We legden deze vraag voor aan GZ-psycholoog Martin Appelo, cognitief gedragstherapeut met als specialisatie het behandelen van narcisme.
Wat is uw oordeel over Donald Trump?
‘Ik wil even vooropstellen dat psychologen geen diagnose mogen stellen over iemand die ze niet zelf hebben gesproken, of van wie ze geen geautoriseerde autobiografie hebben. In Nederland is dat meer een erecode, een onderlinge afspraak, maar in de VS is het ronduit strafbaar.
Maar het lijkt me duidelijk dat Trump alle uiterlijke kenmerken vertoont van een narcist. Er zijn vier kernsymptomen van narcisme, waarvan er drie meteen waarneembaar zijn. Namelijk ten eerste de neiging zichzelf op te blazen en machtig voor te doen; ten tweede een gebrek aan wederkerigheid, dus geen ruimte laten voor anderen; en ten derde de neiging mensen die kritiek leveren van zich af te stoten en te vernederen. Ik zie ze alledrie bij Trump.
Neem wat dat laatste punt betreft alleen al het abrupt afgebroken telefoontje met de Australische premier, een tijd terug. Turnbull protesteerde tegen het feit dat Trump een oude afspraak op het gebied van vluchtelingenopvang niet wilde nakomen, en Trump smeet gewoon de hoorn erop.’
"Op de begrafenis van zijn vader zou Donald Trump ook alleen over zichzelf hebben gesproken."
-En het vierde kernsymptoom?
‘Dat is een instabiele basis, die doorgaans teruggaat op een jeugd waarin niet genoeg is ingegaan op de emotionele behoeften van een kind. Daardoor ontstaat een basaal wantrouwen in andere mensen.
Of Trump in de kern ook zo onzeker is, weten we niet. Dat kun je pas vaststellen in een gesprek of op basis van uitvoerige autobiografische gegevens. Maar er zijn wel een aantal aanwijzingen voor. Het is bijvoorbeeld bekend dat hij een moeilijke verhouding had met zijn vader, die weinig affectie toonde. Op de begrafenis van zijn vader zou Donald Trump ook alleen over zichzelf en zijn eigen successen hebben gesproken, alsof hij zijn vader nog steeds moest bewijzen dat hij de moeite waard was.
Maar dit heb ik natuurlijk allemaal van horen zeggen, op grond daarvan kan ik dus geen diagnose stellen. Daarvoor zou ik hem echt moeten spreken, om vast te stellen dat er ook lijdensdruk is.’
Lijdensdruk? U bedoelt dat hij last heeft van zijn eigen narcisme?
‘Inderdaad. Want dat hebben narcisten, hoor. Het duurt alleen een tijd voor een narcist dat toegeeft. Dat opgeblazen ego overschreeuwt immers veel. Als je Trump meteen op de man af zou vragen: “Lijdt u onder uw persoonlijkheid?”, zul je vermoedelijk eerder een klap krijgen, of worden weggehoond.
Meestal is het dan ook de partner die ervoor zorgt dat de narcist überhaupt met een psycholoog gaat praten – de omgeving heeft steevast beter in de gaten dat er iets goed mis is dan de narcist zelf. Er is vervolgens veel nodig voor de narcist beseft dat hij of zij zelf ook lijdt. Je moet echt investeren in zo’n therapeutische relatie.’
Er wordt ook beweerd dat Trump psychopathische trekjes zou hebben.
‘Ja. Ik zag zelf tijdens de inauguratie ook aanwijzingen in die richting. Trump toonde geen enkele emotie, iedere expressie ontbrak. Hij zocht ook geen oogcontact met zijn vrouw en zoon. Dat zijn wel kenmerken van een psychopaat. Net als de manier waarop hij rücksichtslos op zijn doel afstormt. Maar hier geldt eveneens: niet iedereen die zulke kenmerken heeft, heeft ook een stoornis. Ook daarvoor moet je eerst vaststellen dat er lijdensdruk is.’
Training Bescherm jezelf tegen narcisme
- Leer omgaan met een narcistische ex, ouder of baas
- Ontdek de belangrijkste kenmerken van narcisme
- Inspirerende sessies met video en achtergrondartikelen
45,-
Stel dat Trump echt de genoemde persoonlijkheidsstoornissen heeft, wat staat ons dan nog te wachten?’
‘Van Hitler, Mao Zedong en Stalin staat wel min of meer vast dat ze een narcistische persoonlijkheidsstoornis hadden, zij voldeden aan de uiterlijke kenmerken én er is genoeg biografische kennis over hen verzameld om te stellen dat ze in de kern heel onzeker waren. Nou, we weten wat die drie in de wereldgeschiedenis hebben aangericht.’
Dat klinkt alarmerend.
‘Ja, maar toch ben ik hoopvol. Er is namelijk ook een enorme tegenreactie tegen Trump. Veel autoritaire leiders worden braaf gevolgd door hun doodsbange volk, maar in zijn geval zie je heel veel mensen die zijn gedrag gewoon niet pikken.
Vergelijk het met de natuur. Wie verlaat de roedel? Dat is doorgaans óf het alfadier, en dat wordt dan gevolgd door zijn aanhangers; óf het zieke dier, en dat wordt niet gevolgd. Trump wordt weliswaar door flink wat mensen gevolgd, maar er zijn er volgens mij nog meer die hem als het zieke dier zien. Hij wordt uitgelachen. Ik acht de kans dat hij in zijn eigen zwaard valt, al met al een stuk groter dan dat hij net als Hitler of Stalin langdurig aan de macht blijft.’
