Waarom geluidsirritatie zo persoonlijk is

Optrekkend verkeer, kletsende collega’s, een huilbaby aan de overkant… Overal en altijd zijn geluiden te horen waaraan we ons kúnnen ergeren – maar dat hoeft niet.

Hoe geluidsgevoelig je bent staat vast, het is een persoonlijkheidseigenschap die hooguit ietsje sterker wordt op latere leeftijd, maar waar je verder niets aan kunt veranderen. Wel blijkt uit allerlei onderzoeken dat verschillende factoren bepalen wat hinderlijke geluiden met je doen.

Concentratie-pooper

Nog even over die huilende baby van de overburen. Dat geluid kan je een hele dag niet opvallen, maar opeens vreselijk in de weg zitten als je ’s avonds de administratie probeert te doen of moet studeren voor een belangrijk examen. Wanneer je je wilt concentreren dus. Hoe meer focus dat vraagt, hoe irritanter we het geluid vinden.

Datzelfde gebeurt wanneer een snurkende bedgenoot je tot waanzin drijft als je zelf heel hard je best doet om in slaap te komen, zegt Tjeerd Andringa, geluidswetenschapper aan de Rijksuniversiteit Groningen. ‘Het gesnurk hoeft daarvoor niet eens hard te zijn.’

Piepen en brommen

Babygehuil heeft een hoge irritatiefactor. Amerikaanse onderzoekers ontdekten dat dit geluid het grootste vermogen heeft om proefpersonen af te leiden van hun taak, in deze studie het oplossen van simpele rekensommen. Pas daarna volgde het geluid van een cirkelzaag. En die volgorde gold ook voor proefpersonen die zelf geen kinderen hadden.

Uit een lezersonderzoek door Psychologie Magazine kwam eerder deze top-5 van aller-irritantste geluiden: een autoalarm, gesnurk, piepend bestek op een bord, een tandartsboor en een brommer. Het is niet toevallig dat twee van de vijf een negatieve associatie oproepen, zoals met gevaar en pijn. Zulke associaties zorgen er namelijk voor dat een geluid echt ondragelijk voor ons wordt.

De klank van iemand die overgeeft staat onbetwist op de eerste plaats in het internationale onderzoek van de Britse audioloog Trevor Cox naar ‘het vreselijkste geluid ter wereld’. Niet omdat dat geluid zelf nu zo vreselijk is, maar doordat overgeven in alle culturen walging oproept.

Ook opvallend: geluiden die door anderen gemaakt worden, vinden we ergerlijker. De herrie van andermans grasmaaier of schuurmachine beoordelen mensen dus als veel irritanter dan van hun eigen apparaten. Volgens geluidswetenschapper Andringa komt dat doordat we er weinig controle over hebben.

Onze ergernis is compleet als we ons ook nog eens onrechtvaardig behandeld voelen door de lawaaimaker, zo blijkt uit promotieonderzoek van omgevingspsycholoog Eveline Maris aan de Universiteit Leiden. Maris liet proefpersonen puzzels oplossen met herrie op de achtergrond.

De helft van de deelnemers mocht dat geluid niet zelf kiezen, de andere helft werd verteld dat ze mocht kiezen tussen natuur-, radio- of vliegtuiggeluiden. Vervolgens kreeg iedereen tóch het vliegtuiggeluid te horen. De tweede groep voelde zich flink genept en vond het geluid veel vervelender dan de mensen die van tevoren vliegtuiglawaai hadden verwacht.

Je verwachtingen van wat je te horen krijgt en je relatie met degene die het geluid maakt, bepalen dus voor een groot deel hoeveel je kunt hebben. Daarom kun je op een feestje genieten van harde muziek, maar je kapot ergeren aan diezelfde muziek als het feest bij de buren boven is. Zeker als je de buurman niet mag.

Ademlawaai

Dat we ons weleens ergeren aan schreeuwende terrasgasten of luid optrekkende motoren valt binnen het normale. Maar er zijn ook mensen die gesmak, gesnuif en zelfs alleen al ademhaling zo ergerlijk vinden dat ze veroorzaker zouden willen slaan.

Deze mensen lijden aan de hersenaandoening misofonie, ‘geluidshaat’, die in het Academisch Medisch Centrum in Amsterdam behandeld wordt met onder andere cognitieve gedragstherapie en aandachtstraining.

Iedereen die ‘normaal’ geluidsgevoelig is, heeft geen therapie nodig. Stress over geluiden is prima te verminderen door simpelweg de buren te vragen om rekening met je te houden, zelf actief rust te zoeken in de natuur en: relativeren. Want zoals uit een online onderzoek van Tjeerd Andringa blijkt: ‘Mensen die zichzelf als slachtoffer zien, ergeren zich het meest.’

Hoe gevoelig ben jij voor geluiden?

Ben je al afgeleid door het zachtste geluidje, of kun je zelfs nog concentreren met een drilboor in de buurt? Mensen blijken onderling enorm te verschillen in hoe sterk ze reageren op omgevingsgeluid. Doe de test!

Noise sensitivity scale, Journal of applied psychology, 1978, 63, 458 466. Gepubliceerd met toestemming van Neil D. Weinstein