Zaterdagavond begonnen de weeën. Toen de verloskundige geen harttonen hoorde, dacht ze in eerste instantie dat het aan de batterijen lag. Maar Femke wist vanaf dat moment dat het mis was. Sinds vrijdag had ze de baby niet meer voelen bewegen.
Vind een betrouwbare coach via Coachfinder
Coaching is een belangrijke stap in zelfontwikkeling. Maar de juiste coach vinden blijkt nog niet zo eenvoudig. Coachfinder helpt je in je zoektocht naar een coach die bij je past.
Vind je ideale coachIn het ziekenhuis bleek haar kind overleden. Maar de bevalling ging door. Na 26 uur – de gynaecoloog wilde geen keizersnede verrichten – werd Noa geboren. Een jongen. ‘Hij was mooi. Ik was blij dat hij eruit was en enorm trots,’ zegt Femke. ‘Het grote verdriet kwam pas later.’
Niet levensvatbaar
De geboorte van een dood kind druist in tegen de natuurlijke orde. Wat een viering van nieuw leven zou moeten zijn, wordt een afscheid. En de omgeving loopt gemakkelijk aan het verdriet van de ouders voorbij, want het kind was er voor hen nog niet.
Van de 170.000 kinderen die in 2019 geboren werden, stierven 917 baby’s voor of tijdens de bevalling. In de meeste gevallen bleek al in de loop van de zwangerschap dat het kind niet levensvatbaar was. Soms namen de ouders dan de moeilijke beslissing om de zwangerschap voortijdig af te breken.
In andere gevallen overleed de baby vanzelf in de moederschoot. Dan stonden de ouders voor de keuze om de zwangerschap uit te dragen of de bevalling eerder op te wekken. Ook kwam het voor dat pas tijdens de bevalling bleek dat het mis was, zoals bij Femke.
In al die gevallen hebben ouders maar een heel korte tijd om hun kind te leren kennen. En tegelijkertijd nemen ze afscheid van hun zoon of dochter. Femke herinnert zich de eerste dagen na de geboorte als een heel intense tijd.
‘De verpleegkundige legde Noa meteen op mijn buik. Gelukkig zag hij er niet akelig uit. Het was helemaal ons kindje. We hebben Noa gewassen en aangekleed. Later namen we hem mee naar huis in de doek die ik speciaal voor hem had gemaakt. Mijn moeder hield hem vast in de auto.’
In de dagen tussen geboorte en uitvaart moet je zoveel mogelijk tastbare herinneringen opslaan, weet Christine Geerinck-Vercammen. Zij is maatschappelijk werker bij het Leids Universitair Medisch Centrum (lumc) en begeleidde honderden ouders van doodgeboren kinderen.
De laatste jaren deed ze vooral onderzoek naar de psychosociale effecten rond doodgeboortes. In 2000 schreef ze het boek Stille baby’s. Geerincks ervaring leert dat ouders veel behoefte hebben aan aandenkens zoals foto’s en de kleertjes die het kind droeg. In veel ziekenhuizen worden standaard foto’s en gipsen afdrukken van handjes of voetjes gemaakt.
Zelf een kistje timmeren
Christine Geerinck krijgt geregeld verzoeken om informatie uit dossiers van ouders die dertig tot veertig jaar geleden hun kind verloren. ‘Het lumc heeft die inderdaad nog, academische ziekenhuizen mogen dossiers onbeperkt bewaren. Vaak stapt zo’n moeder glunderend de deur uit met een tastbaar aandenken aan haar “vergeten” kind.’
Vroeger dacht men dat een doodgeboren baby het beste zo snel mogelijk vergeten kon worden. Vaak kreeg de moeder de baby niet eens te zien. Ouders werden naar huis gestuurd met de boodschap zo snel mogelijk een nieuwe te maken. In de jaren tachtig veranderden de inzichten. Er verschenen internationale wetenschappelijke onderzoeken over rouwverwerking na doodgeboorte.
Tegenwoordig wordt bij een overleden kind zoveel mogelijk gedaan alsof het een ‘gewone’ bevalling is. Ouders worden gestimuleerd om naar het kind te kijken, het vast te houden, mee te verzorgen en aan te kleden. Om de dingen te doen die ze ook bij een levend kind gedaan zouden hebben. Daarnaast blijkt het zelf vormgeven van de uitvaart een belangrijke bijdrage te leveren aan de rouwverwerking.
Femkes man Raoul maakte samen met haar vader een kistje voor Noa. Ze stuurden geboortekaartjes die tegelijk een overlijdensbericht waren. De familie hield een afscheidsritueel bij hen thuis en begroef Noa tussen andere kindergraven. De mannen schepten het graf dicht. De begrafenisondernemer vond dat maar raar. Hard. Femkes reactie: ‘Je kind verliezen is hard, maar het goed begraven is mooi.’
Onzichtbare kinderen
Femke gelooft dat Noa klaar was met zijn leven. Dat die negen maanden in haar buik precies genoeg waren voor wat hij op aarde te doen had. ‘Misschien is het een copingstrategie,’ zegt ze. ‘Maar het helpt mij.’ Ze put ook troost uit de betekenis die haar kind had voor anderen. Een vriend schreef dat het overlijden van Noa hem op extreme wijze had geconfronteerd met de vergankelijkheid van het bestaan.
Toch kwamen ook bij Femke gedachten op als: ‘Had ik maar vaker om een echo gevraagd, had ik die laatste week maar geëist dat de verloskundige kwam.’ Schuldgevoel is volstrekt normaal na het verlies van een kind. Als een baby in haar buik sterft, voelt de moeder zich vaak volledig verantwoordelijk. Het ongeboren kind is nog helemaal ‘van haar’. Zij is degene die het voedt en beschermt. De baby is volledig afhankelijk.
Voor anderen in de omgeving is het kind vaak nog onzichtbaar, maar de ouders hebben het al geïntegreerd in hun leven. Dat leidt weleens tot onbegrip en onhandige reacties. Vooral als de omgeving bestaat uit jonge vrienden, midden in hun babyboom.
De dood heeft nog geen plaats in hun leven en ze verkeren in een sfeer van optimisme en hectiek. Ze schaffen kinderwagens aan, koken fopspenen uit of verzinnen babynamen. Voor verdriet om een doodgeboren kind is weinig ruimte.
Christine Geerinck bespreekt met de ouders mogelijkheden om familie en vrienden zoveel mogelijk bij het afscheid van het kind te betrekken. Door bijvoorbeeld foto’s te maken en die later samen met vrienden en familie te bekijken. Op die manier wordt het kind voor hen tastbaarder en het verlies beter invoelbaar.
Weer zwanger
Artsen raden vaak aan om een jaar te wachten met een volgende zwangerschap. Om medische redenen, maar ook om eerst het verlies te verwerken. Daarna ontstaat ruimte voor een nieuw kind. Moeders willen vaak veel sneller weer een baby.
Femke wilde vanaf de eerste dag na het overlijden van Noa weer zwanger worden. Na elf weken was het zover, maar na zes weken eindigde die zwangerschap in een miskraam. Zes maanden na de dood van Noa was het raak, en deze keer kregen ze een gezonde dochter.
Een half jaar lijkt snel. Maar voor Femke duurde dat halve jaar eindeloos. ‘Ik was helemaal stuk. Als ik een zwangere vrouw zag, had ik de aanvechting om tegen haar te zeggen: “Pas op, weet je wat mij overkomen is?” Ik dacht: “Als ik dat doe, ga ik over het randje.”’
Femke zocht hulp. Ze ging naar een haptonome en las alle verhalen van lotgenoten. Raoul putte troost uit de opleiding familieopstellingen die hij volgde. Daarnaast verdiepte hij zich in alchemie en Jungiaanse psychologie.
Vaak wordt gedacht dat vaders het verlies eerder verwerken, omdat zij er minder over praten. Zij moeten bovendien na een paar dagen alweer aan het werk. Vrouwen blijven langer thuis, meestal tot het einde van hun bevallingsverlof.
Ze hebben niet alleen een bevalling achter de rug, hun lichaam reageert ook alsof het kind er nog is: na een paar dagen zitten ze met volle borsten bij de uitvaart. En om hun verdriet te delen, willen ze er in de ogen van vaders vaak ‘eindeloos over praten’.
Toch is het verschil tussen hoe mannen en vrouwen rouwen volgens Geerinck niet meer zo groot. Uit onderzoek van het lumc blijkt de rouwverwerking duidelijk positief te worden beïnvloed doordat mannen de laatste jaren actiever betrokken zijn bij het afscheid. Vaders helpen mee het kind te wassen, maken een kistje, regelen de uitvaart. De meeste ouders geven zelfs aan dat het verlies van hun kind hen uiteindelijk dichter bij elkaar heeft gebracht.
Ook de relatie van Femke en Raoul had het aanvankelijk zwaar te verduren. Femke: ‘Na de dood van Noa voelde ik zo’n sterke behoefte om weer moeder te worden. Ik vond het soms onverteerbaar dat Raoul daar nog niet aan toe was.’ Maar hun relatie heeft het glansrijk doorstaan. Nu, zes jaar later, hebben ze twee gezonde dochters en een pleegkind in huis.
Herdenkingsavond
Het is belangrijk dat de naam van stille baby’s genoemd blijft. Op zijn ‘verjaardag’ en bij alle hoogte- en dieptepunten in de familie. Femke had veel aan een herdenkingsavond voor ‘stille kinderen’. Een vriendin organiseerde die voor de tiende verjaardag van haar eigen overleden kind.
‘Het was mooi. Sommige vrouwen waren hun kind pas kort geleden verloren; voor een andere moeder was het al meer dan twintig jaar geleden. We vertelden elkaar verhalen over onze overleden kinderen. Het voelde heel goed dat ze een avond vol in de belangstelling stonden.’
