Zo herken je controledrang (en zó kom je ervan af)

Controledrang komt vaak voort uit angst. Wat best tegenstrijdig is als je bedenkt dat de angst vaak vanzelf verdwijnt zodra je durft los te laten, stelt angstexpert, antropoloog en schrijver Roanne van Voorst.

Confronterend: veel mensen met een verhoogde drang naar controle hebben geen hoge dunk van zichzelf. Waar ze vinden dat anderen het niet goed genoeg doen, zijn ze nóg strenger voor zichzelf.

Wanneer je bang bent dat anderen denken dat je niet goed genoeg bent, leg je de lat heel hoog voor jezelf. Hiermee probeer je controle te krijgen over je eigen onzekerheid.

Ben je benieuwd of je controledrang hebt? Of weet je het eigenlijk wel, maar denk je dat het heus wel meevalt? Wanneer je meerdere van deze stellingen kunt aanvinken, ben je misschien een grotere controlefreak dan je denkt.

1. Je bent een ster in piekeren

Het hoofd van een controlefreak maalt maar door. Zeker op rustige momenten vraag je je af: ‘Stel nou dat dit gebeurt.’ En: ‘Hoe voorkom ik dat…’

Herkenbaar? Dan heb je volgens Van Voorst de eerste stap al gezet. Die is namelijk simpelweg: (h)erkennen dat je een probleem hebt.

2. Je denkt vaak in noodscenario’s

Je hebt graag een plan B (en C, D en E) achter de hand en hebt tot in de puntjes bedacht hoe – jij én anderen – moeten handelen wanneer iets misgaat.

Je hebt namelijk geen rust in je hoofd voordat je alle mentale nooduitgangen hebt gecontroleerd. Relax, zegt Van Voorst: accepteer imperfectie. ‘Iedereen maakt fouten. Jij, wij en zelfs de mensen van wie je liever niet hebt dat ze fouten maken.’

3. Je doet het liefst alles zelf

Van de gedachte aan teamwerk krijg je bij voorbaat stress. Dat betekent namelijk dat je voor een goed resultaat afhankelijk bent van anderen.

Liever werk je zelfstandig en houd je de touwtjes in handen. Je wordt dan ook onrustig als je door dit soort omstandigheden ‘gedwongen’ wordt een stapje terug te doen of de controle los te laten.

Mogelijk speelt zich in je hoofd al een verhitte discussie af over het teleurstellende resultaat, terwijl jullie nog niet eens begonnen zijn.

Toch: vertrouwen kun je kweken, zegt Van Voorst. ‘Hoe meer vertrouwen je hebt in jezelf en anderen, hoe meer je gelooft dat het leven loopt zoals het hoort te lopen.’

4. Je weet het altijd beter (of bent hiervan overtuigd)

Zowel in privésfeer als op de werkvloer weet jij het ’t best. Je stresslevels lopen hoog op als anderen niet doen wat jij zegt of – nog erger – ze er een eigen draai aan geven.

Dit kan zelfs iets kleins zijn, zoals de afwasmachine inruimen. Niet alleen voor jou is dit heel zwaar, maar ook voor de mensen om je heen.

Bedenk eens hoe het voor een ander voelt dat ze het in jouw ogen eigenlijk nooit goed genoeg doen. Focus op de juiste dingen, zegt Van Voorst daarop. ‘Verkijk je niet op de kleine dingen, maar zoom uit en zie het grote plaatje met zaken die er écht toe doen.’

5. Je hebt moeite om goede relaties te onderhouden

Betweterigheid zorgt ervoor dat je relaties regelmatig onder druk komen te staan. Want of je nu een perfectionist bent die controle over zichzelf wil houden, of over anderen: beiden zijn niet erg plezierig voor de omgeving. Fijner is het om mensen om je heen te hebben die hun fouten durven toe te geven.

Door je kwetsbaar op te stellen, voelen anderen zich eerder geneigd een band met je op te bouwen. Het is namelijk lastig je te identificeren met iemand die altijd perfect is.

Van Voorst: ‘Controle is maar een illusie. De meeste dingen in het leven heb je gewoonweg niet in de hand. En dat is oké.’

6. Je houdt niet van fouten

Dit streven naar perfectie houdt niet op bij jezelf, maar geldt ook voor anderen. Fouten zijn bijna onvergeeflijk.

Als je een misser maakt kun je het immers wel vergeten. Die droombaan, de liefde van je leven of het huis waarop je je zinnen hebt gezet. Daarom wil je nergens aan beginnen voordat alle omstandigheden perfect zijn.

Herkenbaar? Dan ben je waarschijnlijk een perfectionist. Hoewel deze eigenschap vaak als positief wordt gezien, heeft hij ook een nare bijsmaak. Niet alleen houdt perfectionisme ons vaak tegen om de dingen te doen die we willen, maar het vreet ook energie. Waardoor een burn-out op de loer ligt.

‘Laat het los’, zegt Van Voorst. ‘Zo simpel is het. Althans, zo lijkt het. Begin door elke dag iets kleins los te laten. Zo kom je steeds een stapje verder.’