Heel gewoon

De meeste mensen willen graag ­bijzonder zijn, en dankzij een gezonde dosis zelfbedrog menen ze dat ook te zijn. Zo vinden de meesten dat hun kwaliteiten en talenten weinig voorkomen, dus hen uniek en bijzonder maken. Ook vinden we allemaal dat we diepere gedachten en gevoelens hebben dan anderen, en dat we veel verschillende kanten in ons hebben: we zijn soms ­serieus, soms vrolijk; uiterlijk zelfver­zekerd, maar van binnen onzeker; en we laten onze diepere, gevoelige lagen niet aan iedereen zien. Kortom, heel bijzonder en complex allemaal.

Er zijn maar weinig mensen die zeggen: ‘Ik ben eigenlijk heel doorsnee.’ En toch is dat wat de meesten van ons zijn, per definitie: gewoon. Ironisch genoeg betekent dit dat je veel over jezelf kunt leren door aan te nemen dat je net zo bent als iedereen. Natuurlijk, er zijn grote verschillen tussen mensen, maar denk eens aan lichamelijke processen: ieder lichaam is uniek, maar we moeten allemaal eten, drinken, plassen, slapen, dromen, om maar wat te noemen. Iets vergelijkbaars geldt voor emoties. Emoties liggen heel dicht bij lichamelijke processen: ze zijn sterk gekoppeld aan instincten en ze geven ook meestal een lichamelijke reactie. Volgens de meeste psychologische theorieën is er zelfs geen emotie zonder een lichamelijke reactie.

Dit kan betekenen dat je je eigen emotionele reacties, ook al beschouw je ze als iets heel persoonlijks, het best kunt voorspellen wanneer je weet hoe ánderen reageren. Hoe ga je je bijvoorbeeld voelen bij een date met een onbekende, of als je wordt afgewezen, of als iemand je een rare vraag stelt? Deelnemers aan een Amerikaans onderzoek werden in dat soort situaties gebracht. Intuïtief dachten alle deelnemers dat ze hun emotionele reactie het best konden voorspellen door zich de situatie voor de geest te halen en zich erin te verplaatsen. Vooraf werd aan sommige deel­nemers gevraagd dit te doen en aan te geven hoe ze zouden reageren: hoe leuk ze een speeddate met iemand zouden vinden, of hoe erg van streek ze zouden zijn door een afwijzing. Aan andere deelnemers werd niet gevraagd het zich voor te stellen: zij kregen informatie over iemand anders die de situatie al had meegemaakt en over hoe die zich voelde. Op basis daarvan beantwoordden ze de vraag hoe ze zich zelf zouden voelen.

Uiteindelijk maakten alle deelnemers de situatie daadwerkelijk mee en gaven daarna aan hoe ze zich voelden. Het bleek dat de deelnemers die informatie hadden gekregen over de reacties van een ander, beter hadden voorspeld hoe ze zich voelden dan de deelnemers die het zichzelf hadden voorgesteld. Het ­resultaat was dus tegengesteld aan hun eigen intuïtie over wat de beste voorspelling zou geven.

Ook als het gaat om emoties kun je dus meer zelfinzicht krijgen door naar anderen te kijken. En ervan uit te gaan dat je net zo bent als iedereen. Het lijkt raar, maar bedenk dat we dit heel normaal vinden als het om lichamelijke reacties gaat. Als een arts u vertelt dat u rugpijn en koorts hebt en misselijk bent doordat u nierbekkenontsteking heeft, dan zegt u ook niet: ‘Nee hoor, mijn nierbekken werkt heel anders.’ Dan is het juist wel fijn dat u net zo bent als ­iedereen: die penicillinekuur gaat dus ook voor u werken.

Bron: D. Gilbert, M. Killingsworth, R. Eyre, T. Wilson,The surprising power of neighborly advice, Science, 2009 Roos Vonk is hoogleraar psychologie aan de Radboud Universiteit Nijmegen en trainer, spreker en auteur (roosvonk.nl)