6 Leefadviezen voor hooggevoelige mensen

1. Loop gerust voor de troepen uit

De Amerikaanse psychologe Elaine Aron, schrijfster van de klassieker Hoogsensitiviteit. Wat als de wereld je overweldigt?, was in de jaren negentig de eerste die ‘oog voor detail’ een typisch HSP-kenmerk noemde. Later onderzoek bevestigde dat.

HSP’s zagen op zoek-de-verschillen-plaatjes de details veel vaker en sneller dan niet-HSP’s. ‘Bij het binnenkomen van een ruimte zien ze bijvoorbeeld meteen waar het nooduitgangsbordje hangt, of ze weten meteen wat er moet gebeuren om de ruimte gezellig te maken,’ vult Aron desgevraagd aan.

Handige eigenschappen, bijvoorbeeld als er brand uitbreekt of als je ervan droomt om stylist te worden. Maar dat ‘meer zien’ heeft ook een andere kant, vervolgt Aron. ‘Doordat er veel informatie binnenkomt, kan beslissingen nemen lastig zijn.

Ik zeg dan ook altijd: neem de tijd om te reflecteren. In onze maatschappij is daadkracht een kwaliteit, maar HSP’s zijn juist goed in onderzoeken, in het zien van kansen en gevaren. Benut die talenten, want een beslissing kan belangrijke gevolgen hebben.’

Wie hoogsensitief is, voelt zich soms kritischer of ‘moeilijker’ dan anderen. ‘HSP’s zíjn dat ook vaker,’ zegt Aron. ‘Het is een logisch gevolg van meer informatie binnenkrijgen.’ Ze raadt aan om dat niet als een zwakte, maar juist als een kracht te beschouwen.

Volgens Aron hebben hoogsensitieve mensen namelijk een belangrijke signaalfunctie. ‘Wat goed is voor hen, blijkt later vaak goed voor iedereen. Neem de opkomst van de open kantoorruimte: HSP’s voelen zich daar niet prettig bij, ze ervaren te veel prikkels. En wat blijkt uit onderzoek? Dat mensen zich in dergelijke ruimten minder goed kunnen concentreren, hun werk vaker onderbreken en daardoor minder productief zijn.

Durf dus voor je behoeften en ideeën op te komen, want ze zijn waardevol en soms zelfs vernieuwend. Voel je dat mensen in je omgeving er niet klaar voor zijn, stap dan naar een invloedrijk persoon.’

2. Met empathie bereik je meer

Het idee dat HSP’s vaak empathischer zijn, is wetenschappelijk bewezen. In een studie door Elaine Aron en haar man Arthur Aron, hoogleraar psychologie aan de State-universiteit van New York, keken HSP’s en niet-HSP’s naar foto’s waarop hun partners, maar ook onbekenden, verschillende gezichtsuitdrukkingen toonden.

De conclusie was dat de HSP’s beter gezichten konden lezen en ook sterker meevoelden met emoties van anderen. Dat laatste bleek uit een MRI-scan waarop bij HSP’s de cingulate cortex en de insula meer oplichtten, oftewel de hersengebieden die verantwoordelijk zijn voor bewustzijn en empathie.

Elaine Aron raadt HSP’s aan om die emotionaliteit en dat inlevingsvermogen vaker te gebruiken, bijvoorbeeld in hun carrière. ‘In zakelijke sectoren als marketing en sales wordt vaak negatief tegen emoties aangekeken. Maar door je in te leven in de behoeften en persoonlijkheid van je klanten, chef of collega’s kun je juist veel voor elkaar krijgen.

Zo was mijn moeder dankzij haar empathie een succesvolle makelaar: ze wist perfect de juiste persoon aan het juiste huis te koppelen. Trouwens, iedereen is ontvankelijk voor invoelende vragen over zijn kinderen, man, huisdieren. Daar scoor je punten mee. Zeker als je laat zien dat je echt geïnteresseerd bent. Dat klinkt als manipulatie, maar als je het doet om iets te verbeteren voor de ander, is daar niets mis mee.’

3. Bij rust en harmonie vaar je wel

Of een HSP floreert, hangt vooral af van de omgeving. Hij of zij is daar dus afhankelijker van dan een niet-HSP. Psycholoog Elke van Hoof van de Vrije Universiteit Brussel: ‘Vroeger dachten we: in een slechte omgeving loopt een HSP meer risico op angsten en depressies dan een niet-HSP, maar in goede omstandigheden zijn de kansen gelijk.

Recent onderzoek, ook aan onze universiteit, laat zien dat HSP’s in de juiste omstandigheden het zelfs béter doen dan niet-HSP’s. Ze hebben een betere gezondheid, zijn vaak sociaal competenter en hebben succesvollere carrières.

Daarnaast blijkt dat HSP’s gevoeliger zijn voor hulp in de vorm van gesprekken met een vertrouwenspersoon, coach of therapeut. Dat inspireerde me tot mijn onderzoek: ik zag in mijn praktijk – ik werk vooral met burn-outproblematiek – hoe HSP’s technieken sneller oppikten en in hun leven incorporeerden. Het mes snijdt dus aan twee kanten: ja, HSP’s zijn vaak vatbaarder voor burn-out en stressgerelateerde aandoeningen, maar ze zijn ook gevoeliger voor positieve omstandigheden.’

Psycholoog Elaine Aron adviseert HSP’s om zo veel mogelijk zelf een goede context te scheppen. ‘Alles begint met op tijd rust nemen, zodat je niet overprikkeld raakt. Zoek ook naar veilige havens: een paar andere HSP’s in je nabije omgeving, en niet-HSP’s die je gevoeligheid accepteren.’

Op het werk hebben HSP’s het vaak moeilijk met prangende deadlines, een over-kritische baas of een lawaaiige werkruimte. Aron: ‘Prettiger is een rustige, harmonieuze omgeving waar je je ideeën kunt uiten en controle hebt over je eigen tijd en omgeving. Eigen baas zijn, als dat binnen de mogelijkheden ligt, kan daarom heel goed zijn voor HSP’s.’

4. Gelukkig ben je anders

Veel HSP’s denken een groot deel van hun leven dat er iets mis met hen is. Ze zijn tenslotte anders dan de overige 80 procent. Elaine Aron: ‘Dat anders-zijn moet je accepteren, want hoogsensitiviteit is niet te veranderen, het is ingebed in je centrale zenuwstelsel.

Accepteren doe je door op de positieve kanten ervan te focussen: je begrijpt subtiliteit, ziet nuance, je bent intuïtief, hebt een esthetisch oog. Denk ook terug aan situaties waarin je dankzij je hoogsensitiviteit iets bijzonders hebt bereikt.’

Het is normaal om door een soort rouwproces te moeten nadat je ontdekt hebt dat je HSP bent, zegt Aron. ‘Je zult niet altijd dezelfde dingen kunnen doen als anderen, waardoor je verwijdering van je omgeving kunt voelen.

Anderzijds mag je je hoogsensitiviteit niet gebruiken om anderen je eigen wensen en voorwaarden op te leggen, iets wat sommige HSP’s helaas wel doen. Relaties moeten gelijkwaardig zijn. Zoek het compromis en pas je ook aan anderen aan.’

5. Bewaak je grenzen met verve

Als HSP raak je dus sneller overprikkeld, met mogelijk een emotionele reactie – irritatie, boosheid – en ook vermoeidheid tot gevolg.

Elke van Hoof: ‘Als je overprikkeling weet te voorkomen, hoef je weinig tot geen negatieve effecten van je hoogsensitiviteit te ervaren. Vermijd situaties waarvan je weet dat ze moeilijk voor je zullen zijn. Ik bedoel niet dat je onder je niveau moet gaan werken, want een HSP die te weinig uitdagingen heeft, kan juist daarvan stressgerelateerde problemen krijgen. Maar ken je grenzen en respecteer ze.’

Ook Elaine Aron pleit daarvoor: ‘Je lichaam geeft vaak wel aan waar die grenzen liggen, met bijvoorbeeld hoofdpijn, hartkloppingen of een gejaagd gevoel.’

Ze vult aan: ‘HSP’s hebben een sterk inlevingsvermogen en raken soms te veel verwikkeld in de problemen van anderen, of ze worden snel te intiem met mensen die niet goed bij hen passen. Trek ook daarin een grens, zet een stapje terug. Dat zal misschien niet meteen lukken, je leert het met vallen en opstaan.’

6. Loop er niet mee te koop

Moet je anderen laten weten dat je hoogsensitief bent? Elaine Aron raadt het meestal af. ‘Voor veel HSP’s is het een eyeopener als ze eindelijk weten waarom ze anders zijn. Maar verwacht niet dat de omgeving even opgetogen zal zijn. In sommige kringen bestaat zelfs het risico om het zwarte schaap te worden.

Ik vind het beter om wat strategischer te werk te gaan. Als mensen je prijzen voor je empathie of creativiteit zeg je bijvoorbeeld dat je hebt gelezen dat 20 procent van de mensen zo is.’ Vermijd liever het woord hoogsensitiviteit wanneer je verwacht dat mensen kunnen gaan fronsen of met hun ogen rollen.

Want hoogsensitiviteit heeft voor sommigen nog altijd de connotatie ‘aandachttrekkerij’ of ‘je superieur voelen’. In lastige situaties kun je iets zeggen over de omstandigheden.

Aron: ‘Als ik een weekend met vrienden doorbreng, leg ik uit dat ik even wat tijd voor mezelf nodig heb; dat ik fijner gezelschap ben als het rustig is in mijn hoofd. Ik doe dat op een manier waarop de anderen zich niet afgewezen voelen. Zo nodig herinner ik iemand er bescheiden en tactvol aan welke fijne eigenschappen ze “erbij” krijgen. Want hoogsensitiviteit is een package deal.’