Dit doet financiële spanning met je brein

Hoe reageert ons brein op financiële zorgen?

‘Dat begint bij financiële spanning, wat we binnen de psychologie ook wel financial strain noemen. De spanning in je lichaam bouwt dan op door aanhoudende stressoren.

Denk bijvoorbeeld aan een mail van je energieleverancier waarin staat dat je maandtarief verhoogd zal worden, waardoor je andere rekeningen niet meer kunt betalen. Of alle nieuwsberichtgevingen over de stijgende prijzen.

De laatste decennia is er veel onderzoek gedaan naar stress rondom financiën. Daardoor weten we dat wanneer mensen aanhoudend in aanraking komen met stressoren, ze in financiële verlamming kunnen raken.

Het brein reageert op alle stress door als het ware te bevriezen. Daardoor is het niet mogelijk om je eigen financiële situatie onder de loep te nemen,  terwijl je eigenlijk iets aan je uitgavenpatroon moet veranderen.’

Hoe ziet zo’n financiële verlamming eruit?

‘Iedereen reageert daar anders op. De een gaat juist veel spullen kopen, een ander doet helemaal niets meer en weer een ander gaat gokken. Dat iedereen zo anders reageert heeft te maken met je onbewuste overtuigingen over geld.

Deze overtuigingen worden gevormd vanaf je vroege jeugd. Met name door hoe je ouders omgingen met geld. Maar ook door het geldgedrag van andere belangrijke personen in je leven, de cultuur waarin je opgroeit en je familiegeschiedenis.

Dit alles bij elkaar wordt in je brein omgezet in een script dat automatisch afspeelt op het moment dat je een financiële beslissing neemt. Hoe meer beladen je ervaring met geld was in je jeugd, hoe heftiger je op latere leeftijd op geldzaken reageert. Stress zorgt voor een extreme versie van je geldscript.’

Kun je een voorbeeld geven van een geldscript?

‘Er zijn honderden verschillende geldscripts, maar ze kunnen onderverdeeld worden in vier hoofdcategorieën: geldvermijding, geld is status, geldaanbidding en geldvoorzichtigheid.

Zo zal iemand met ‘geld is status’ blijven rondrijden in zijn luxe auto en betalen voor de dure brandstofprijzen, terwijl hij de hypotheek niet meer betaalt. En iemand met een geldvermijdend script laat de blauwe brieven van de belastingdienst links liggen en opent de mails van de energieleverancier niet.’

Wat als je te lang financiële spanning ervaart?

‘Als je langere tijd geldzorgen hebt, spreken we van financiële stress. Dat kan leiden tot psychische klachten, slapeloosheid, burn-out, een verzwakt immuunsysteem en ontstekingen in je lichaam. Daarnaast is er een grotere kans op depressiviteit, een angststoornis en in sommige gevallen zelfs drugsgebruik.

Het is een misvatting dat mensen die het al moeilijk hebben extra vatbaar zijn voor de gevolgen van financiële stress. Juist de mensen die het nu financieel goed hebben, en een enorme terugval in hun financiën krijgen, lopen de meeste kans op langdurige psychische- en gezondheidsklachten.’

Wat moet je doen als je nu veel geldzorgen ervaart?

‘Voor mensen die in de fase van financiële verlamming zitten is het van belang dat ze daar eerst uitkomen. Door te praten over je geldzorgen bijvoorbeeld, en te merken dat je er niet alleen voor staat.

Dat kan spannend zijn, omdat er best een taboe op ligt. Wat kan helpen is om je geldzorgen eerst voor jezelf op te schrijven. Het doel is om je eigen emoties te erkennen en in te zien dat het normaal is om je zo te voelen.

Actief blijven en mediatie kunnen daarnaast ook helpen om gevoelens van angst en schaamte te reduceren. Pas als de emoties niet langer de overhand hebben, heb je de helderheid die nodig is om overzicht te creëren in je eigen financiën.’