1. Mensen met borderline zijn onberekenbaar
Onberekenbaarheid is inderdaad een van de uitingen, zegt Hans de Jong, gespecialiseerd maatschappelijk werker en voorzitter van de Stichting Borderline, die de belangen van mensen met borderline behartigt.
Training Eerste hulp bij borderline
- Leer borderline beter begrijpen
- Ontdek hoe je beter kunt leven met borderline
- Met inspirerende video's en artikelen
45,-
‘Het ene moment is iemand vrolijk en lief, maar zodra je iets “verkeerds” zegt, slaat de stemming om. Dat is meteen een belangrijk verschil met bipolariteit: daarbij is iemand een langere periode stabiel, depressief of manisch.’
Deskundigen benadrukken dat ‘de borderliner’ niet bestaat; het is een paraplubenaming waaronder verschillende psychische symptomen vallen.
‘Met instabiliteit op nummer één,’ aldus Erwin van Meekeren, die als psychiater jarenlang ervaring heeft met mensen met deze aandoening en diverse boeken over het onderwerp schreef.
‘Mensen met borderline zijn niet alleen wispelturig in hun stemming, maar ook in hun denken en handelen. Eerst vinden ze iets fantastisch en daarna juist helemaal waardeloos. Heel zwart-wit.
Als ik hoor dat iemand een instabiele levenswandel heeft met steeds weer ander werk en kortdurende relaties, dan gaan bij mij alarmbellen af. En toch zijn er ook mensen met borderline die al jaren gelukkig zijn getrouwd of een topfunctie vervullen.
Juist omdat het zo’n complex ziektebeeld is, kun je niet met een paar vragenlijstjes beoordelen of iemand het heeft. Daar zijn meerdere gesprekken voor nodig waarbij goed wordt geluisterd en doorgevraagd.’
2. Het is aangeboren
Je wordt niet met borderline geboren, maar wel met de gevoeligheid ervoor. Daarnaast blijkt uit onderzoek dat maar liefst 97 procent van de mensen met borderline een trauma heeft.
Karin Slotema, psychiater en bijzonder hoogleraar persoonlijkheidsstoornissen, vermoedt zelfs dat de overige 3 procent ook getraumatiseerd is, maar dat (nog) niet beseft. Vaak gaat het om een trauma waarbij hechting een rol heeft gespeeld.
Dat kan variëren van misbruik, mishandeling, gepest worden en verwaarlozing, tot niet genoeg gezien zijn of als kind aan hoge verwachtingen moeten voldoen. Bij wie daar gevoelig voor is, kunnen de hechtingsproblemen tot borderline leiden.
Van Meekeren: ‘Borderline kent verschillende laagjes. Aan de oppervlakte zie je problemen met emotieregulatie, een laag zelfbeeld, impulsiviteit, extreme verlatingsangst, aantrekken en afstoten, continu bevestiging zoeken en verslaving.
Daaronder zit de hechtingsproblematiek. Het is voor de behandeling belangrijk om die te onderzoeken en niet te blijven hangen bij de symptomen.’
3. Het is een typische vrouwenziekte
‘Zij is een borderliner’ en ‘hij is een narcist’: dit soort uitspraken lees je regelmatig op social media en meestal gaat het over iemands ex. En inderdaad is 80 tot 90 procent van de 150.000 tot 200.000 mensen die met borderline bij de hulpverlening terechtkomt vrouw.
Dat beeld is echter sterk vertekend doordat het zich bij mannen doorgaans anders uit. Van Meekeren: ‘Mannen leren gemiddeld minder goed om hun emoties verbaal te uiten en vertonen daardoor eerder antisociaal of agressief gedrag.
Het gevolg is dat borderline bij hen vaak niet wordt herkend. We weten daardoor niet goed hoe de verhouding man/vrouw in elkaar steekt, maar ik vermoed dat een deel van de mannen in de verslavingszorg of gevangenis borderline heeft. Door dezelfde genderbias worden autisme en ADHD bij vrouwen nogal eens gemist.’
Vrouwen met borderline vallen overigens opvallend vaak op narcistische mannen, zegt De Jong. ‘Dat zijn vaak haantjes die het allemaal wel lijken te weten. Voor wie kampt met een laag zelfbeeld kan het veilig lijken, zo’n krachtig persoon die vertelt wat je moet doen. Maar uiteindelijk kunnen deze vrouwen zichzelf helemaal niet kwijt in zo’n relatie.’
4. Mensen met borderline zijn een gevaar voor zichzelf
Bovengemiddeld vaak denken mensen met borderline aan suïcide en ze doen soms verschillende pogingen om hun leven te beëindigen. Ook zelfmutilatie (in jezelf snijden) en verslavingen komen relatief vaak voor.
Soms is dat een roep om aandacht, soms een poging om heftige emoties, zoals angsten, te dempen of juist om maar iets te voelen. Een gevoel van leegheid is namelijk ook een kenmerk van borderline.
Toch hoeft veruit de grootste groep niet opgenomen te worden voor behandeling en hebben veel mensen met borderline zichzelf nog nooit beschadigd.
5. Het is niet te genezen
Nieuw onderzoek laat zien dat 60 procent na behandeling van het etiket borderline afkomt. De gevoeligheid blijft bestaan, maar mensen kunnen het goed reguleren.
Voorheen dachten experts dat de diagnose pas vanaf 18-jarige leeftijd kon worden gesteld, maar inmiddels is duidelijk dat de signalen er bij 14 jaar al zijn.
Omdat mensen juist in de puberteit allerlei patronen – ook ongunstige – ontwikkelen, is het belangrijk zo vroeg mogelijk met de behandeling te starten. Dat maakt de kans op succes het grootst.
Helaas hebben mensen met borderline de neiging om de oorzaken van hun gedrag buiten zichzelf te leggen, waardoor ze niet altijd inzien dat ze hulp nodig hebben.
‘Daarnaast is de behandeling intensief en duurt zeker één à twee jaar of soms langer,’ vertelt De Jong. ‘Het kan zijn dat iemand in eerste instantie vooral handvatten krijgt om zijn emoties beter in de hand te houden en pas later aan de slag gaat met traumaverwerking.’
Met behulp van verschillende vormen van cognitieve therapie worden patronen doorbroken die in de jeugd zijn aangeleerd, maar nu in de weg zitten. De Jong: ‘Vaak in groepsverband, want mensen met borderline kunnen veel van elkaar leren.
Bovendien zetten ze minder snel een masker op als ze onder elkaar zijn. Door hun lage zelfbeeld en hang naar bevestiging passen mensen met borderline zich namelijk vaak als een soort kameleon aan hun omgeving aan om maar geaccepteerd te worden. Althans, tot dat niet meer lukt en hun emoties het overnemen.’
Ook lichaamsgerichte therapie maakt vaak onderdeel uit van het therapiepakket, zodat iemand leert voelen dat er boosheid opkomt en dan bijvoorbeeld even een blokje om gaat. En EMDR kan nuttig zijn bij het verwerken van het onderliggende trauma.
Daarnaast is het cruciaal dat naasten bij de therapie betrokken worden. Van Meekeren: ‘Zij moeten weten hoe ze het best kunnen reageren op bijvoorbeeld claimerig gedrag of woede-uitbarstingen.
Maar óók dat de verantwoordelijkheid voor dat gedrag bij degene met borderline ligt. Ook bij zelfmutilatie of overmatig drankgebruik is het niet aan een ander om dat te stoppen. Dat kan alleen diegene zelf.’
6. Een relatie hebben met iemand met borderline is lastig
Het is zeker niet makkelijk om met iemand samen te zijn wiens stemming van het ene op het andere moment kan omslaan en die kampt met verlatingsangst.
‘Een cliënt had de gewoonte om haar partner continu appjes te sturen: “Waar ben je?”, “Hou je nog wel van me?”,’ vertelt Van Meekeren. Daar werd de ander natuurlijk helemaal gek van.’
Begrijpen wat borderline inhoudt is voor partners heel belangrijk. Van Meekeren: ‘Cruciaal is dat je het gedrag kunt afkeuren, maar niet de persoon zelf. Probeer om het niet persoonlijk te nemen als de ander ontspoort en nogmaals: weet dat de verantwoordelijkheid daarvoor bij de ander ligt.
Mensen met borderline willen graag horen wat ze moeten doen, maar vervolgens is het nooit goed. Dat is als partner natuurlijk heel lastig.’
Toch is een relatie niet per se gedoemd te mislukken, zeggen zowel De Jong als Van Meekeren. Met hulp van een goede therapeut kan het heel goed gaan.
‘En mensen met borderline hebben zeker ook heel leuke kanten,’ benadrukt De Jong. ‘Ze zijn ontzettend zorgzaam, attent en creatief. Als je jarig bent, word je nooit afgescheept met een bon, maar krijg je een doordacht cadeau.’
Het liefdesleven van mensen met borderline is nogal eens turbulent, weet Van Meekeren. En dat kan de borderlinetrekken versterken. ‘Maar met een stabiele, liefdevolle partner dooft dat gelukkig ook weer uit.’
Meer weten?
- Samen met Erwin van Meekeren ontwikkelden we de online training Eerste hulp bij borderline, waarin je borderline beter leert begrijpen.
- Erwin van Meekeren en Hans de Jong schreven het boek Omgaan met borderline. Een praktische gids voor naastbetrokkenen, Boom.
