Erik Scherder over zijn angst: ‘Voor de buitenwereld lijkt het of ik ermee heb leren leven’

‘Ik ben een hypochonder, bij elk pijntje denk ik het ergste. Al maakt het tijdstip wel verschil: als ik ’s nachts hoofdpijn heb, ben ik ervan overtuigd dat ik een hersentumor heb, terwijl ik overdag gewoon een aspirientje neem.

Als ik naar het ziekenhuis moet, heb ik een “externe frontale cortex” nodig: iemand moet mee die later kan vertellen wat de arts daadwerkelijk heeft gezegd. Zelf hoor ik namelijk alleen de negatieve boodschappen.

De frontale cortex is een breingebied dat maakt dat je rustig kunt nadenken en rationaliseren, maar dat in angstige situaties vaak minder goed werkt.

Ik worstel met vliegangst, faalangst, ik durf niet op de snelweg te rijden en ben bang voor de dood. In situaties die voor mij angstig zijn begin ik te zweten en heb ik het gevoel dat ik onwel word.

Ook heb ik last van ‘angst voor de angst’. Zo vloog ik een keer na een congres in Amerika dezelfde avond nog terug: de gedachte dat ik een nacht zou moeten overbruggen met enorme angst voor de terugvlucht kon ik simpelweg niet aan.

Hoe kan een hoogleraar klinische neuropsychologie nou last hebben van zulke angsten, vragen mensen me weleens: “Als je weet hoe het werkt, kun je er toch iets tegen doen?” Helaas steekt het zo niet in elkaar.

Natuurlijk kan ik veel verklaren. Maar dat helpt toch niet voldoende tegen het angstgevoel. Het domme is namelijk dat ik mijn angsten al mijn hele leven vermijd: ik vlieg amper en rijd nooit op de snelweg. En daarbij drink ik geen alcohol, ik rook niet, eet nauwelijks vet en fiets dagelijks een uur.’

‘Niet alleen omdat ik gezond leven verstandig vind, maar vooral zodat ik alles op alles heb gezet om niet te jong te sterven. Als ik dan toch ziek word, kan ik mezelf in elk geval niets verwijten.

Zo sijpelt angst door mijn hele dag heen. Al beweer ik dat ik ermee heb leren leven – en voor de buitenwereld lijkt dat ook zo, want bij lezingen of tv-optredens heb ik nergens last van.

Achteraf gezien had ik mijn angsten moeten aangaan. Helaas weet ik dat het niet makkelijk is op mijn leeftijd, na al die jaren vermijden. Soms fantaseer ik over hoe fijn het zou zijn om al die remmingen te kunnen loslaten. Maar ja, die remmingen zijn bij me gaan horen.’