‘Eén biertje graag’: In je eentje stappen, zo doe je dat

Ik zit in een bar en ik ben raar.

Voor ik ga uitleggen waarom ik in een bar zit en me raar voel, eerst een kanttekening. Sinds ik ben verhuisd naar een andere stad zit ik niet zo dik in de vrienden om mee uit te gaan.

Ik heb wel een man, maar die vindt op het gebied van vertier heel andere dingen leuk dan ik. De afgelopen maanden maak ik mezelf regelmatig wijs dat ik moe ben, of ‘liever thuis een film kijk’.

Om mezelf de rest van de avond een slappe dweil te voelen. Want alleen een biertje gaan drinken in een café, eten in een goed restaurant of loungen in een nachtclub? Dacht het niet. Ongezellig. En vooral: raar.

Maar vandaag ging het anders. Ik kon opeens echt geen excuus bedenken om voor de tv te blijven hangen naast mijn geliefde-die-nooit-mee-wil-naar-een-café. Ik voelde me gevangen. En nam een besluit: in vredesnaam, dan maar alleen gaan. In elk geval een goed experiment. 

Dus nu ben ik in deze hippe bar. Ik ben net met gespeeld ferme tred naar binnen gekomen, heb nonchalant een biertje besteld, en nu zit ik hier aan een tafeltje bij het raam. Raar te wezen.

Minder plezier

Ik ben een uitzondering: in uitgaansgelegenheden zie je zelden mensen alleen. Behalve dan een enkele culi-freak die nadrukkelijk zit te proeven in een restaurant. Terwijl er in Nederland toch een slordige drie miljoen mensen alleen wonen. Maar alleen dingen doen, daar is niks aan. Denken we.

De Amerikaanse sociaal psychologen Rebecca Ratner en Rebecca Hamilton van de universiteiten van Maryland en Georgetown vroegen aan proefpersonen hoe het ze leek om alleen iets voor hun plezier te gaan doen, zoals naar de film gaan, uit eten of een tentoonstelling bezoeken: niet zo leuk.

Om te testen of die negatieve verwachtingen strookten met de werkelijke ervaring, vroegen ze vervolgens aan voorbijgangers – alleen of in gezelschap – een nabijgelegen galerie te bezoeken. Deze mensen moesten vooraf voorspellen hoe leuk dat zou zijn.

Uiteraard voorspelden de mensen die alleen gingen minder plezier dan mensen die met anderen gingen. Verrassend genoeg bleek er achteraf weinig verschil te zijn tussen de mate waarin ze zich hadden geamuseerd. De bezoekers bleken meer op de kunstwerken gericht dan op hun omgeving.

De meeste mensen overschatten dus hoeveel hun plezier afhangt van hun gezelschap, schrijven de onderzoekers (die overigens beiden ook hoogleraar marketing zijn, en een heel nieuwe doelgroep aan de horizon zien gloren).

Zonde, vinden ze: als je activiteiten laat liggen omdat je alleen moet gaan, ontneem je jezelf de kans om iets leuks mee te maken.

In deze hippe bar heb ik voorlopig nog niet echt de avond van mijn leven. Nadat ik een tijdje met mijn telefoon heb gespeeld, wat getwitterd heb over hoe raar ik ben, hahaha, koop ik sigaretten.

Vuur vragen lijkt me een goede reden om mijn mond open te doen tegen een vreemde. ‘Eh, hebben jullie vuur?’ zeg ik tegen twee jongens aan de bar. ‘Ik rook dus eigenlijk niet, maar ik…’ De linker jongen onderbreekt me. ‘Sorry,’ zegt hij, ‘maar zijn relatie is net uitgegaan.’ Hij wijst op de rechter. ‘We hebben geen behoefte aan gezelschap.’ 

Ik ga weer naar mijn plaatsje bij het raam, tikje getraumatiseerd. Het is niet druk, maar er zitten best wat mensen om me heen. Die meisjes daar op links hebben me net zien afdruipen en lachen nu waarschijnlijk om zo’n freak. Logisch.

De barman heeft ook al een paar keer met opgetrokken wenkbrauwen deze kant op gekeken. Ik ga maar weer even iets belangrijks doen op mijn telefoon.

Het spotlight-effect

Volgens sociaal psycholoog Thomas Gilovich is de kans relatief klein dat de meisjes en de barman denken dat ik vreemd ben. Waarschijnlijk hebben ze niet eens op me gelet.

Hij noemt dat het spotlight-effect: we overschatten de mate waarin we interessant zijn voor anderen. Hij onderzocht dat vijftien jaar geleden door een aantal studenten tijdens een introductiebijeenkomst te vragen om een knalgeel T-shirt met een afbeelding van de zanger Barry Manilow te dragen – iets om je destijds, in die omgeving, serieus voor te schamen.

Gilovich vroeg de studenten vooraf een schatting te maken van hoeveel medestudenten dat zou opvallen. Je raadt het al: drastisch overschat.

Gilovich wijt dat aan ons egocentrisme. We zijn allemaal het centrum van ons eigen universum en vergeten dat anderen heel anders naar ons kijken dan wijzelf. Of helemaal niet naar ons kijken. Zij zijn namelijk weer het centrum van hun eigen universum en gefocust op heel andere dingen.

De onderzoekers Ratner en Hamilton vroegen hun proefpersonen wat ze vonden van mensen die alleen waren en wat ze dachten dat anderen van hen zouden vinden als ze alleen waren. Dat laatste oordeel bleek veel negatiever. Mensen zouden waarschijnlijk denken: daar staat een sukkel die geen vrienden kan maken.

Herkenbaar. Ik vind zelf inderdaad weleens iemand raar die alleen in een café of restaurant zit. Maar dat geldt zeker niet voor alle alleengangers. Als een persoon uitstraalt dat hij het naar zijn zin heeft en er niet mee zit dat hij alleen is, geloof ik dat meteen. Niks sukkel.

Dat bedenk ik ook in de bar, waar het raam naast me inmiddels beslagen is, zodat ik ook al niet meer naar buiten kan staren. Ik ben geen sociaal probleemgeval, mensen!, begin ik non-verbaal rond te seinen. Ik heb er bewust voor gekozen vanavond alleen uit te gaan!

Vermoeiend. Misschien wel een reden om voortaan thuis te blijven? Daar komt nog een praktisch probleem bij: wie gaat er op mijn tas letten? Ik moet naar het toilet.

Sociale norm

Een paar weken later bel ik Rebecca Ratner, een van de eerdergenoemde onderzoekers. Als alleen dingen doen zo leuk is, waarom valt alleen uitgaan me dan zo zwaar?

‘Ik denk dat naar een café of club gaan een van de lastigste dingen is om in je eentje te doen,’ erkent ze. Uit haar onderzoek bleek dat mensen het het makkelijkst vinden om alleen activiteiten te ondernemen als ze daar makkelijk een reden voor kunnen bedenken, zoals trainen of boodschappen doen.

Met alleen naar de bioscoop, een restaurant of een café gaan hebben ze veel meer moeite. Geen wonder: ‘Dat doe je puur voor je plezier, het zijn activiteiten die gericht zijn op sociale interactie en de sociale norm is dat je ze samen doet.’

Toch zijn ook die dingen makkelijker en leuker te maken om alleen te doen, zegt Ratner. ‘Het blijkt te helpen als mensen zélf meer “reden” aan zo’n activiteit geven en daarmee haast automatisch het gevoel van “bekeken worden” verminderen.’ Oftewel: je bent er niet voor de sociale interactie, maar voor iets ‘anders’.

Ratner: ‘Er zitten niet voor niks zoveel mensen naar hun telefoon te turen in koffiebars. Als je naar een film gaat die documentaire-achtig is, voelt dat helemaal niet raar omdat je er iets van kunt leren.’

Net als bij het eerdergenoemde experiment in de galerie: doordat de bezoekers zo gericht waren op de schilderijen, bleken ze het prima te vinden om dat alleen te doen. ‘Wie een reden heeft om alleen te zijn, óf zichzelf een reden geeft, voelt zich meteen een stuk prettiger,’ aldus Ratner.

‘Zelf vind ik alleen uit eten gaan geen punt als ik een congres heb in een vreemde stad; ik moet tóch eten. Mijn ervaring is trouwens dat je sneller contact maakt als je alleen bent, dat is echt een voordeel. Ik heb vaak dat mensen aan aangrenzende tafeltjes vriendelijk gedag zeggen, soms zelfs een praatje maken. Dat gebeurt anders zelden.’

Vrijheid

Voor het uitgaan puur voor de ontspanning kan ze geen pasklare reden bedenken. Wat trouwens nog niet wil zeggen dat je thuis moet blijven. ‘Eigenlijk is het beste wat je kunt doen, gewoon gaan,’ vindt Ratner, die met haar collega aan het onderzoek begon omdat zij het óók moeilijk vonden om alleen dingen te doen.

‘Alleen uitgaan is een onderschatte bron van plezier. Het af en toe ervaren maakt het gaandeweg makkelijker. Mijn vriendinnen en ik moedigen elkaar altijd aan: “Gooi je sociale ketenen af en ontzeg jezelf niets!”’ Precies. Vrijheid.

In de bar loopt het toch nog goed af. Een vrouw van een jaar of 20 komt spontaan bij me zitten om giechelend te vertellen dat ze een vage date heeft afgeschud. Uit wat ze zegt, maak ik op dat ze me een beetje bewondert omdat ik alleen ben. Er komen bekenden van haar meepraten en uiteindelijk wordt het heel gezellig.

Maar oké, zo gaat het niet altijd als je alleen bent. En natuurlijk zijn sommige dingen gewoon leuker om samen te doen, zoals loungen in een nachtclub. Maar kunnen doen wat je wilt, zonder je te laten weerhouden door de afwezigheid van anderen, levert vrijheid op – en soms leuke ontmoetingen.

Niks te verliezen, behalve de angst om alleen dingen te doen. Nu nog een oplossing vinden voor naar het toilet gaan zonder dat je al je spullen hoeft mee te nemen.