Duik in een goed boek

LHBTIQ+ in de apenwereld

Zijn speelgoedvoorkeuren cultureel bepaald? Hoe kan het dat er biologisch gezien twee seksen zijn, terwijl iemand er gevoelsmatig net zo goed tussenin kan zitten? In Anders buigt primatoloog Frans de Waal zich over dit soort vragen en onderzoekt hij hoe het bij mensapen zit.

Een aantal studies suggereert dat seksevoorkeuren biologisch bepaald zijn. Jonge chimpanseevrouwtjes zouden een stuk hout als baby op hun rug dragen en in hun armen wiegen; mannelijke jonkies schoppen ertegen, zoals tegen een bal. Uit ander onderzoek blijkt dat vooral imitatie en identificatie een rol speelt.

Zo imiteren jonge, vrouwelijke chimpansees in het Afrikaanse regenwoud hun moeder bij het opvissen van termieten; de zonen die net zo veel tijd met hun moeder doorbrengen doen dat veel minder of niet.

Gaandeweg wordt duidelijk dat zowel nature als nurture een rol speelt, maar hoe precies, dat blijft complex. Neem chimpansee Donna, die biologisch gezien een vrouwtje is en genoeg vrouwen om zich heen heeft om zich aan te spiegelen, maar zich vooral gedraagt als mannetje.

Ze houdt van worstelen en vertoont net als haar mannelijke soortgenoten graag intimiderend gedrag. Maar ze is dan weer niet agressief, en heeft geen seksuele interesse.

Ook als het om genderidentiteit gaat lijken primaten op mensen, hoewel bepaald menselijk gedrag, zoals homohaat, in dit dierenrijk niet voorkomt.

Een aap als Donna wordt volledig geaccepteerd en De Waal zag in veertig jaar tijd nooit dat een homoseksuele aap werd buitengesloten. De biologie biedt wat hem betreft geen enkele rechtvaardiging voor de bestaande genderongelijkheid.

Frans de Waal, Anders. Gender door de ogen van een primatoloog, Atlas Contact, € 24,99

Digivrije generatie

Is je kind verkleefd aan zijn telefoon? Is hij zelfs op vakantie continu aan het posten, scrollen, appen en snappen? In Ontketen het brein van je kind legt neuropsychiater Theo Compernolle helder uit wat de gevolgen daarvan zijn en wat je kunt doen om je kind digivrij te maken.

Een digivrij kind kan zich langere tijd loskoppelen van schermpjes en kan zich ook ontspannen zónder internetverbinding. Compernolle is niet anti-technologie. De mogelijkheid om altijd online te kunnen zijn is fantastisch, maar er zit ook een keerzijde aan de medaille: altijd verbonden zijn veroorzaakt een brokkelbrein.

Het versnippert de aandacht, ondermijnt het denken en de creativiteit, en veroorzaakt stress. De negatieve invloed op de slaapduur en slaapkwaliteit maakt het nog erger.

Compernolle snapt heel goed waarom topmensen van techbedrijven niet willen dat hun eigen kinderen veel met schermpjes bezig zijn. Ze zijn niet bezorgd over wat ze op die schermpjes doen, maar vooral om wat ze níét meer doen, zoals bewegen, slapen, lezen, omgaan met échte mensen, enzovoorts.

Iets wat in de wetenschap bekend staat als de verdringingstheorie. De oplossing ligt volgens Compernolle niet in een leven zónder schermpjes, maar in digivrij zijn mét schermpjes.

Leg je kind uit waarom altijd online zijn slecht voor hem is. Beperk zijn schermgebruik in tijdsblokken, en laat hem in andere tijdsblokken (huiswerkblok, speelblok) zijn telefoon wegleggen.

En geef zelf het goede voorbeeld, want je kind leert meer van je gedrag dan van je preken. De vakantie (leuke afleidingen genoeg) is het perfecte moment om daarmee te oefenen.

Theo Compernolle, Ontketen het brein van je kind. Van schermverslaving naar digitale vrijheid, Lannoo, € 22,99

Summer of love

Hoort een beetje pijn nu eenmaal bij seks? Hebben mannen altijd meer zin dan vrouwen? En waarom neemt seksueel verlangen vaak af in een relatie? In Zinderend verlangen beantwoordt seksuoloog Jolien Spoelstra een groot aantal vragen rondom seksualiteit.

Aan de hand van levendig beschreven anekdotes uit haar praktijk laat ze tal van seksuele problemen de revue passeren. Vaak amusant en altijd informatief. Bijvoorbeeld over wat er fysiek gebeurt als we opgewonden raken, en waarom dat zo is (opgezette vulvalippen – zeg vooral geen schaamlippen – functioneren als een soort bumper).

Over het ontstaan van vaginisme (gebruik liever geen glijmiddel!) en over hoe je het verlangen weer kunt aanwakkeren: houd het vooral vrijblijvend en als de opwinding zich aandient, spring er dan niet meteen bovenop, maar laat het eerst een beetje sudderen.

Jolien Spoelstra, Zinderend leven. Verbeter je seksleven en vergroot je levensgeluk, Fontaine, € 21,99

Leven met een herseninfarct

Het zal je maar gebeuren: een stolsel sluit een bloedvat in je hersenen af, en binnen drie minuten ben je aan één kant van je lichaam verlamd.

Het overkwam de Duitse acteur en schrijver Joachim Meyerhoff, een gezonde vijftiger, terwijl hij zijn dochter hielp bij haar huiswerk. Vol humor vertelt hij over wat hem overkomt.

Door te schrijven probeert hij grip te krijgen op zijn ziekte. In dat proces stelt hij zichzelf talloze vragen: Hoe kan mij dit overkomen? Ben ik zelf schuldig? Had ik het misschien – ook al hield ik niet van het gezwam over jezelf ontzien – rustiger aan moeten doen?

Geestig zijn de absurde ontmoetingen met medepatiënten en een kolonie hamsters, die hem inspireerde tot de titel van dit troostrijke boek.

Joachim Meyerhoff, Hamsters in je hersenen, Signatuur, € 24,99

Altijd afgeleid

Toen journalist Johann Hari in een warmwaterbron in IJsland zat, werd hij omringd door mensen met selfiesticks.

Terwijl hij zich afvroeg of ‘ik probeerde te leven, maar ik raakte afgeleid’ een goed motto zou zijn voor ons tijdperk, werd hij onderbroken door een influencer die in zijn camera brulde: ‘Hier ben ik dan, in de Blue Lagoon! Living my best life!’

Het is een van de geestige en herkenbare anekdotes uit De aandacht verloren: we hebben geen aandacht meer voor de dingen die er werkelijk toe doen en kunnen ons amper concentreren. Voor verklaringen en oplossingen sprak Hari met ruim tweehonderd deskundigen.

Een concentratieoefening waar je deze zomer nog mee aan de slag kunt: ga monotasken (doe één ding, bijvoorbeeld lezen), laat je één minuut afleiden en concentreer je weer tien minuten.

Johann Hari, De aandacht verloren, Nijgh en Van Ditmar, € 24,99

Vaarwel bikinistress

De zomer staat voor velen synoniem aan bikinistress. In Omarm je lijf pleit psycholoog Liselotte Delwel ervoor om met mildheid naar je lichaam en eetgedrag te kijken.

Na zelf levenslang geworsteld te hebben met haar gewicht, vond ze verlossing via Acceptance and Commitment Therapy. Delwel beschrijft onder andere de techniek defusie, waarbij je je verstand een naam geeft.

Zij heeft het hare Amy genoemd. Amy geeft haar voortdurend op haar kop omdat ze te dik is, spoort haar even later aan om toch te snoepen, om haar vervolgens te vertellen wat voor zwakkeling ze is.

De crux is dat je hoort wat je verstand zegt, maar er niet naar luistert en vervolgens doet wat belangrijk voor jou is: of dat nu afvallen is of vrede sluiten met je lichaam.

Liselotte Delwel, Omarm je lijf. Op weg naar een zachtere relatie met jezelf en je gewicht. Thema, € 19,99

Houd het hoofd koel

Op social media, onder collega’s, op borrels: overal worden we belaagd door torenhoge verwachtingen. We moeten er strak en jong uitzien, een bloeiende vriendenkring hebben, succesvol zijn en óók nog eens gelukkig – en lukt dat niet, dan geven we onszelf de schuld.

Psycholoog Thijs Launspach legt de onrealistische eisen waaraan we in onze maatschappij moeten voldoen haarscherp bloot, en biedt tegenwicht met bewezen technieken om je mentale weerbaarheid te vergroten.

Zoals meer inzicht krijgen in je karakter – zodat je beter weet wat wel en niet bij je past –, wat vaker overschakelen op je ‘speelse modus’ en mensen om je heen verzamelen die je steunen.

Zijn nuchtere handleiding om je niet gek te laten maken in deze tijden mag, zeker bij jongere mensen, niet in de vakantiekoffer ontbreken.

Thijs Launspach, Je bent al genoeg. Mentaal gezond in een gestoorde wereld, Spectrum, € 21,99

Geen bitter zonder zoet

Ben je snel in tranen bij ontroerende reclames? Krijg je meerdere keren per dag kippenvel? Kun je in vervoering raken van droevige muziek? Dan zou je volgens auteur Susan Cain weleens gezegend kunnen zijn met een bitterzoet temperament.

In haar wereldwijde bestseller Stil pleitte Cain voor een herwaardering van de introverte mens, in Bitterzoet neemt ze het op voor de melancholische mens in een cultuur die gefixeerd is op positiviteit.

Op basis van muziek, psychologisch onderzoek en haar eigen erfenis als afstammeling van Holocaustslachtoffers laat Cain zien hoe het omarmen van pijn, verdriet en kwetsbaarheid het pad naar schoonheid opent.

We ervaren de diepste staten van liefde, geluk, ontzag en creativiteit juist omdat het leven onvolmaakt is, niet óndanks dat feit. Een troostend boek voor melancholische types.

Susan Cain, Bitterzoet. De helende kracht van verdriet en verlangen, De Arbeiderspers, € 22,99