‘Dokter, ik wil een Zoom-proof gezicht’

Klopt het dat de cosmetische industrie is opgebloeid sinds de coronacrisis?

Woertman: ‘Dat sommige cosmetische artsen een toename zien, betekent nog niet dat we te maken hebben met een nieuwe trend. Harde cijfers ontbreken.

Ik hoor ook tegengestelde verhalen: veel vrouwen verven hun grijze haren niet meer sinds de coronacrisis, maken zich minder op en dragen comfortabele kleding in plaats van mooie werkkleding. Maar het zou kunnen kloppen. Door het videobellen zijn mensen zich bewuster geworden van hoe ze eruitzien.’

Maar we kijken toch ook in de spiegel?

‘In de spiegel kijk je met een bepaalde reden. Je wilt lippenstift opdoen, je haar controleren, kijken of je er uitgeslapen uitziet. Met die controlerende spiegelblik zijn we vertrouwd. Hoe ons gezicht eruitziet in actie – als we discussiëren, praten en lachen – weten we eigenlijk niet goed.

We hebben de rare illusie dat ons uiterlijk een constante is en daarom schrikken we van ons gezicht, inclusief rimpels en oneffenheden, in een andere, meer ‘levende’ context dan voor de spiegel. In plaats van nieuwsgierig te zijn (goh, zie ik er zo uit?) gaan we onszelf negatief beoordelen.’

Waarom pakt ons oordeel negatief uit?

‘Veel vrouwen kijken met een objectiverende blik naar zichzelf: heb ik niet te veel rimpels? Ben ik wel aantrekkelijk? Ze vergelijken zichzelf met het rimpelloze ideaalplaatje in hun hoofd. Een diepe groef sluit daar niet op aan. Vrouwen kunnen daar onzeker van worden: het gevoel krijgen niet te voldoen. En er is een oplossing: botox.’

Maakt botox zelfverzekerder?

‘Uit onderzoek blijkt dat vrouwen die erg lijden aan één uiterlijk kenmerk, zoals een grote neus, meer tevreden en zelfverzekerder worden als ze daar iets aan laten doen. Het probleem met botox is dat rimpels na zes maanden weer terugkomen. Dat versterkt de objectiverende blik.

Je bent continu aan het speuren naar imperfecties: moet ik alweer bellen voor een afspraak? Dat voedt de onzekerheid. Ook het valsspelen kan onzeker maken. Als jij voor duizenden euro’s aan je gezicht hebt laten vertimmeren en iemand zegt dat je er prachtig uitziet, komt dat compliment dan écht binnen?’

Woertman promoveerde in 1994 op het onderwerp lichaamsbeelden. Onlangs schreef ze het boek Psychologie van het uiterlijk. Hoe ons lichaamsbeeld ontstaat, Ten Have, 2020