Dit jaar geen griep

Poetsdoekjes voor het toetsenbord. Antibacteriële zeep op de wc. Iedereen een fles desinfecterende gel in de tas. We trekken we van alles uit de kast om gezond de winter door te komen.

Waarom kopen we dan niet massaal cd’s met ontspanningsoefeningen en relaxmuziek? vraagt de Californische psycholoog Marc Schoen zich af op zijn Psychology Today-blog. In zijn eigen therapiepraktijk ziet hij immers iedere keer weer dat patiënten die een paar maal per dag rustgevende ademhalingsoefeningen doen, beduidend minder vaak een verkoudheid of griep oplopen.

Als therapeut en onderzoeker aan de universiteit van Los Angeles bevindt Marc Schoen zich in de ‘mind-body-hoek’: hij is aanhanger van het idee dat onze geest het functioneren van ons lichaam sterk beïnvloedt. Dat is bepaald (nog) niet algemeen aanvaard. Wie de mind-body-redenering consequent doortrekt, kan dan ook tot griezelige uitspraken komen: ‘Jij hebt kanker omdat je altijd zo negatief denkt.’ En zo simpel is het natuurlijk niet.

Toch ligt er inmiddels een overvloed aan publicaties waaruit blijkt dat stress, slaapgebrek, depressie en ander geestelijk leed onze lichamelijke weerstand tegen ziektes wel degelijk kunnen ondergraven. En dat, andersom, investeren in ontspanning en plezier ons lichaam serieus een versterkend zetje kan geven.

Veel slapen

Zo ontdekten onderzoekers van de Amerikaanse Carnegie Mellon University begin dit jaar dat mensen die minder dan zeven uur slaap per nacht krijgen, bijna drie keer zo bevattelijk zijn voor verkoudheidsvirussen als mensen die acht uur of meer slapen.

Eerder stelden neurologen van de universiteit van Wisconsin vast dat een griepprik minder goed aanslaat bij mensen die volgens breinscans neigen naar somberheid. Proefpersonen bij wie de rechter prefrontale cortex actiever was dan de linker – wat duidt op negativisme – maakten in reactie op een griepvaccin significant minder antilichamen aan dan positief ingestelde personen.

Verder constateerden diverse onderzoekers de afgelopen jaren dat mensen die onder langdurige stress staan, bijvoorbeeld doordat ze werkloos zijn of zorgen voor een dement familielid, een minder goed functionerend immuunsysteem hebben dan meer ontspannen personen. Duurzaam gestresste mensen zijn dan ook beduidend vatbaarder voor verkoudheden en griep.

Acute, kortdurende stress is trouwens ook niet aan te bevelen als de griep op de loer ligt, zo bewijst een baaierd aan oud en nieuw onderzoek. Een lezing voor een volle zaal, een sollicitatiegesprek, ruzie met je partner; het aantal witte bloedcellen in ons bloed daalt er aantoonbaar door.

Gelukkig weten we sinds kort wel dat deze ‘immuundip’ maar eventjes duurt. En dat hij het gevolg is van een oeroud, ooit noodzakelijk en op zichzelf prachtig schuifspelletje in ons immuunsysteem. Die witte bloedcellen blijken namelijk helemaal niet weg. Ze zijn alleen maar even dáárheen gedirigeerd waar ze in de oertijd – toen stress nog gelijkstond aan een flinke knokpartij of de confrontatie met een hongerige wolf – op zo’n spannend moment het hardst nodig waren: naar de huid.

Oftewel, onder invloed van kortdurende stress zet ons immuunsysteem alle zeilen bij om snij- en bijtwonden direct te kunnen repareren. Dientengevolge is het eventjes minder alert op virussen. Onhandig nu we niet meer blootsvoets door de bossen rennen, inderdaad; maar hoe kon dat ingenieuze immuunsysteem dan ook voorzien dat we ooit meer te vrezen zouden hebben van een zaal vol hoestende congresgangers dan van een roedel wolven?

Fijne immuunversterkers

Maar zoals gezegd, de immunologie levert soms ook opwekkende antigriepadviezen op. Wat dacht u van de volgende ontdekkingen:

Seks verhoogt de weerstand. Mensen met een stabiele relatie die één à twee keer per week vrijen, blijken een hoger immunoglobuline-A-niveau te vertonen dan mensen die minder vaak seks hebben. Immunoglobuline-A zorgt er onder meer voor dat onze slijmvliezen kwaadwillige bacteriën en virussen kunnen afslaan. Hoe meer happy seks, hoe minder verkoudheden en griep, dus.

Maar meer dan twee keer per week hoeft ook weer niet. De onderzoekers ontdekten dat mensen die drie of meer vrijpartijen per week rapporteerden, juist een verlaagd immunoglobuline-­A-niveau vertoonden. Ze vermoeden dat zo’n hoge seksscore vaak samenhangt met een hoog stressniveau. En of dat nou komt door (relatie)problemen die worden weggevreeën of juist door hevige verliefdheid; het kan de weerstand dus ondergraven.

Sporten geeft een immuun-oppepper. Wie zich een paar keer per week een halfuur lekker in het zweet werkt – of dat nou op het voetbalveld is of in de sportschool – halveert zijn kans op verkoudheid en griep. Meer is niet nodig, en zelfs niet goed: te fanatiek sporten doet juist een aanslag op je weerstand. Hardlopers die meer dan 32 kilometer per week rennen, zijn beduidend vaker verkouden.

Massage is een viruskiller. En voor deze immuunversterker lijkt bovendien géén potentiële overdosis te gelden. Een groep onderzoekers van de Universiteit van Miami liet 29 mannen dagelijks op de massagetafel plaatsnemen en keek na een maand welk effect dat op hun lichaam had. Het resultaat: niet alleen voelden de mannen zich meer ontspannen en minder angstig, ze hadden ook aantoonbaar minder stress­hormonen in hun urine en meer natural killer-cellen (een bepaald type afweercel) in hun bloed.

Lachen is een prima medicijn. Duizenden jaren geleden gaven Chinese artsen hun patiënten al het advies om vooral veel te schuddebuiken, en hedendaagse onderzoeken bevestigen hun gelijk. Een goede schaterbui blijkt bijvoorbeeld het immunoglobuline-A-­niveau en het aantal natuurlijke killercellen in je bloed omhoog te jagen, en het stressniveau omlaag.

Kortom: zoek een goede masseur, loop deze herfst de stress lekker van u af in het park en duik twee keer per week al voor tienen in bed met een lachfilm en een gewillige partner. Grote kans dat u de winter dan griepvrij doorstaat.

Dat wil zeggen, als u ondertussen niet vergeet ­geregeld uw handen te wassen. Want de állerbeste bescherming tegen griep blijft toch altijd nog: je ­lichaam niet aan het virus blootstellen.

Het antigriepdieet

Sinaasappelen, die kennen we wel. Maar kent u deze immuniteitsoppeppers ook?

Paddenstoelen zijn rijk aan immuunversterkende en ontstekingsremmende stofjes. En nee, het hoeven niet per se shiitakes of andere exotische exemplaren van de groentejuwelier te zijn; de simpele witte champignon lijkt de krachtigste soort van al.

Uien bevatten wel tachtig stoffen die ons immuunsysteem kunnen versterken. Ook knoflook, prei en andere leden van de uifamilie zijn eersteklas griepvirusvreters.

Groene thee bevat onder andere stofjes die virussen verhinderen zich te vermenigvuldigen, blijkt uit Zuid-Koreaans onderzoek.

Ginseng geldt als een ‘adaptogeen’, een middel dat het lichaam helpt zich aan te passen aan stress. Mede daardoor lijken zowel Aziatische ginseng (panax ginseng) als zijn verre neef de Siberische ginseng (eleuthero) goede immuunsysteemversterkers. Siberische ginseng zou bovendien de genezing bevorderen als je al griep hebt.

Maar: pas op met suiker! Hoe geraffineerder de vorm, hoe sneller je bloedsuikerspiegel stijgt – en een hoog bloedsuikerniveau vermindert de slagkracht van de witte bloedcellen. Terwijl je die juist hard nodig hebt als je lichaam door virussen wordt belaagd.