Toen mediatheoreticus Douglas Rushkoff naar The real housewives of Orange County keek, was hij verbaasd over het gekibbel van de rijke huisvrouwen die in de populaire real life-serie worden gevolgd, vertelde hij in Tegenlicht van de VPRO.
Dit zeggen kleine gezichtsexpressies over je gedrag
Dat ieder mens tijdens een interactie onbewust voortdurend kleine, kortdurende gezichtsuitdrukkingen...
Lees verder‘Waarom gaat er zoveel mis in de communicatie tussen deze vrouwen?’ vroeg Rushkoff zich af. ‘Ze hebben dezelfde sociaaleconomische status, spreken dezelfde taal. Waarom is er dan zoveel onenigheid?’
Na een tijdje begreep hij het. De gezichten van de dames zaten zo bomvol botox, dat ze geen gezichtsuitdrukkingen meer konden maken die passend waren voor de situatie.
Rushkoff: ‘Als een vrouw bijvoorbeeld vertelde dat haar dochter een kankeronderzoek moest ondergaan, dan zei een andere dame met een emotieloos gezicht: “O jee, wat naar. Echt verdrietig.” Niet zo gek dat ze elkaar continu in de haren vlogen.’
Effect van botox op je humeur
Botoxgebruik wordt steeds normaler. Volgens het Erasmus Medisch Centrum werd er in 2016 zo’n 250.000 keer botox gebruikt. Zelfs twintigers, bij wie geen rimpel te zien is, melden zich voor preventieve botox. Met het idee: je kunt het uiterlijk verval maar beter voor zijn. Rimpelloos is de norm geworden.
‘Botox is eigenlijk een merknaam,’ vertelt cosmetisch arts Olga Liplavk. ‘De werkzame stof (botulinum toxine type A) zorgt ervoor dat het contact tussen de spier en de zenuw tijdelijk verloren gaat.
Spieren die geen opdrachten meer krijgen, kunnen tijdelijk niet bewegen. En omdat de huid aan de binnenkant vastzit aan de spiertjes, ontstaan er geen rimpels als spiertjes niet kunnen samentrekken.’
Hoe hard je het ook probeert, boos kijken lukt nauwelijks met botox in je voorhoofd, laat de populaire YouTuber Jessie Maya zien in het filmpje Ik kan niet meer boos kijken (na 5 minuten).
Liplavk: ‘Na zo’n drie maanden beginnen de spiertjes zich langzaam te herstellen. Maar hoe vaker je botox gebruikt, hoe langer dit herstelproces duurt. Je spieren worden dunner en luier en rimpels blijven langer weg.’
Interessant genoeg voelen we ons ook anders na een spuitje botulinetoxine. ‘Als je zoveel gebruikt dat je niet meer kunt fronsen of met je ogen kunt lachen, heeft dat invloed op je humeur,’ legt psycholoog Michael Lewis van de universiteit van Cardiff uit.
Lewis verklaart dit met de facial feedback-hypothese. Deze hypothese stelt dat onze gezichtsuitdrukking niet alleen een uiting is van hoe we ons voelen (ik ben negatief, dus ik frons), maar dat het ook andersom werkt (ik frons, dus ik word negatief).
Door je gezichtsspieren aan te spannen, kun je gevoelens opwekken of versterken. Deze hypothese lag onder vuur omdat het klassieke glimlachexperiment, waarin proefpersonen cartoons grappiger beoordeelden nadat ze hun mond met een potlood in de lachstand hadden gezet, niet kon worden herhaald.
Toch zijn er talloze studies die het effect wél aantonen. Uit een meta-analyse die Lewis aanhaalt, blijkt dat het facial feedback-effect wel degelijk bestaat. Al is het misschien iets minder groot dan werd gedacht. Kortom, je gezichtsspieren zitten er niet voor niks: ze beïnvloeden je emoties en spelen een rol in de communicatie.
Minder pieken en dalen
Als fronsen niet meer lukt, voel je je dan ook minder somber? Lewis nam de proef op de som en vergeleek vrouwen met botox in hun voorhoofd, met vrouwen die een andere cosmetische ingreep hadden ondergaan. En inderdaad, de gebotoxte vrouwen scoorden veel lager op irritatie, depressie en angst. Zonder frons was hun humeur zonniger.
Ook uit onderzoek onder mannen en vrouwen met een onbehandelbare depressie bleek een spuitje botox in de ‘rouwspieren’ depressieve gevoelens te verlichten.
Zes weken na de behandeling scoorden de botoxproefpersonen maar liefst 50 procent lager bij een depressiemeting dan vóór het onderzoek. Bij de deelnemers uit de controlegroep – behandeld met een zoutoplossing – was dit slechts 10 procent.
Kortom, minder fronsen leidt tot minder somberen. Nogal wiedes, denk je misschien: wie er beter uitziet, voelt zich ook beter. Maar de depressieve patiënten bleken weinig om hun uiterlijk te geven. Een patiënt gaf zelfs aan niet blij te zijn met zijn nieuwe look, maar zich wel beter te voelen.
Voordat je nu meteen naar de kliniek holt voor een spuitje botox: er is ook een keerzijde. Niet alleen gevoelens van somberheid worden minder, dat geldt ook voor positieve emoties. Het hangt er maar net vanaf welke spieren je behandelt.
Mensen die hun kraaienpootjes hebben laten platspuiten, ervaren minder plezier bij het zien van grappige filmpjes, zo blijkt uit onderzoek. Als je ogen niet meelachen, worden vrolijke gevoelens gedempt.
Een andere studie van Lewis doet hier nog een schepje bovenop: botox in je kraaienpootjes zou angstige en depressieve gevoelens zelfs kunnen versterken – je krijgt last van botox blues. Iets wat je vervolgens kunt compenseren door óók je fronsrimpel weg te botoxen.
Natuurlijk ga je met een gezicht vol botox niet meteen als een soort gevoelsarme robot door het leven. We hebben meer manieren emotionele feedback te geven, zoals met onze lichaamshoudingen en bewegingen. Maar zowel de pieken als de dalen worden wél door botox afgevlakt.
Geen seksgezicht
Lewis ontdekte dat botox ook een rem zet op je seksleven. ‘Als we opgewonden zijn of een orgasme hebben, trekken we daar een bepaald gezicht bij.
Tijdens de plateaufase, de fase voor het orgasme, spannen we onze fronsrimpel aan. En ook tijdens het orgasme gebruiken we de gezichtsspieren die mensen vaak met botox laten behandelen.’
Het lamleggen van deze spieren belemmert niet alleen de (opwindende) seksuele communicatie met je geliefde (hoe ver ben jij al?), het vlakt ook je seksuele gevoelens af, ontdekte Lewis.
Proefpersonen die aan zijn onderzoek meededen, hadden meer moeite met het bereiken van een orgasme en de orgasmes die ze hadden, waren minder bevredigend. Je bent misschien niet trots op je ‘seksgezicht’, maar het geeft je wel meer plezier tussen de lakens.
En botox kan het seksuele en sociale leven nog op een andere manier beïnvloeden. Als je zelf botox gebruikt, kun je gezichten van anderen minder goed lezen en dat kan tot allerlei misverstanden leiden.
Vrouwen met botox in hun kraaienpootjes en voorhoofdsrimpels en vrouwen die met fillers waren behandeld (zonder de gezichtsspieren te verlammen), kregen een serie gezichten voorgeschoteld waarvan alleen het gebied rond de ogen zichtbaar was.
De proefpersonen moesten raden welke emotie werd uitgebeeld. Keken de ogen verdrietig, blij, geïrriteerd, jaloers? Voor niet-gebruikers was dit al lastig, maar voor vrouwen die een spierverslappende injectie hadden gehad, was het echt niet te doen.
Hoe kan dat? Volgens de onderzoeker David Neal lezen we mensen door ze na te bootsen. Dit gebeurt zo subtiel dat je het zelf niet doorhebt. Neal: ‘Nabootsing geeft ons een inkijkje in de wereld van de ander. Botox verstoort die nabootsing en maakt dat inkijkje wat beperkter.’
Dit geldt vooral voor subtiele emoties. Een uitbundige lach of boze blik pikt zelfs een grootgebruiker eruit, maar bij genuanceerde emoties gaat het mis. Rechercheurs en therapeuten die van mensen lezen hun beroep hebben gemaakt, kunnen de botoxspuit dus maar beter links laten liggen.
Kalmeer je lichaam, kalmeer je geest
- Leer je omgaan met overprikkeling en overspoeling
- Ontwikkel je meer lichaamsbewustzijn
- Creëer je meer balans met behulp van de polyvagaaltheorie
69,-
Ook fervente lezers kunnen zich beter eens achter de oren krabben. Mensen met botox in hun fronszone zouden namelijk ook de emotionele lading in teksten minder goed begrijpen. Je komt misschien wel jonger over met een gladgestreken voorhoofd, maar je bent ook trager van begrip.
Ook psychiater Dirk de Wachter denkt dat botox meer doet dan esthetische opschoning. ‘Het geeft je minder expressie en daar stel ik als psychiater vragen bij.
Als mensen hun ware gevoelens achter een neutraal masker – en dat woord is hier wel op zijn plek – gaan verbergen, ben ik bang dat we nog meer in een maatschappij terechtkomen waarin de illusie dat iedereen blij, jong, uitgeslapen en mooi is, wordt ondersteund. En dat negatieve gevoelens, die zo bij mensen horen, ondergronds gaan en via andere kanalen hun weg zoeken. Dat we ziek worden, bijvoorbeeld.’
De Wachter zou graag zien dat we wat emotie en expressie behouden. ‘Als je geliefde thuiskomt met een frons, vraag je: “Schat, wat is er aan de hand?” Het delen van negatieve emoties is zo belangrijk voor mensen. Op moeilijke momenten toont zich de liefde en komen mensen dichter tot elkaar.’
Mama, ben je nou boos?
Zeker als je jonge kinderen hebt, is het belangrijk dat je gezicht een open boek is. ‘Jonge kinderen leunen sterk op de emoties van hun ouders. Ze kijken continu naar het gezicht van hun vader of moeder: is dit veilig of niet? Is dit leuk of niet leuk?’ legt Carolien Rieffe, hoogleraar ontwikkelingspsychologie aan de Universiteit Leiden uit.
Volgens Rieffe kijken kinderen niet alleen naar gezichtsuitdrukkingen. Ze letten ook op houding, stem en intonatie, maar gezichtsuitdrukking is wel erg belangrijk.
Rieffe: ‘We weten uit onderzoek dat kinderen die de eerste drie jaar van hun leven een emotionele informatiebron missen – bijvoorbeeld omdat ze opgroeien met een depressieve ouder en minder vormen van gezichtsexpressies zien – op latere leeftijd minder goed emoties kunnen onderscheiden.’
Er is volgens Rieffe nog geen onderzoek gedaan naar de invloed van botoxgebruik bij moeders op de ontwikkeling van kinderen, maar ze kan zich voorstellen dat het invloed heeft – zeker als je het veel gebruikt.
‘Als je je voorhoofd, ogen én wangen laat doen, dan vervlakt je expressie. Hoe kun je als kind over emoties leren als de toon en lichaamshouding van je moeder niet overeenkomt met haar gezicht? Dat lijkt me heel verwarrend.’
Hoewel de populariteit van botox nog altijd stijgt, wordt het gebruik volgens Liplavk wel subtieler. ‘De meeste mensen willen graag expressie houden, maar dan verzacht. Dat anderen zeggen: “Goh, wat zie je er goed uit. Ben je op vakantie geweest?”
Liplavk is sowieso geen voorstander van behandelingen voordat er daadwerkelijk iets te zien is. ‘Ik vind het niet verstandig om het preventief te gebruiken bij jonge meiden. Als je op je achttiende al niet tevreden bent met je uiterlijk, wat gebeurt er dan als je veertig bent?’
En wellicht zouden The real housewives of Orange County elkaar een stuk beter begrijpen als ze eens ‘nee’ zouden zeggen tegen de botoxspuit.
