Diep in je hart weet je het wel: kun jij de waarheid aan?

The truth will set you free, but first it will piss you off. Deze uitspraak van Gloria Steinem geeft heel mooi uitdrukking aan het spanningsveld tussen je prettig voelen en de werkelijkheid zien. We willen gelukkig zijn, maar we willen óók de waarheid weten – over de wereld, onze naasten en onszelf. De waarheid is vaak pijnlijk. In psychologisch onderzoek is zelfs gebleken dat mensen die niet door een roze bril kijken, vaker depressief zijn.

Als de keus gaat tussen je fijn voelen en de waarheid weten, wat kies je dan? De meeste mensen kiezen voor de waarheid, zeggen ze. Tegelijkertijd is dat niet wat we feitelijk doen. We sluiten geregeld onze ogen voor wat we niet willen weten en maken onszelf intussen ook nog wijs dat we de waarheid wél weten. Ik ken dat uit eigen ervaring, uit de tijd dat ik verliefd was op de verkeerde. Ik overtuigde mezelf dat ik best gewoon leuk en vrijblijvend met hem kon omgaan, en dat ik echt wel wist waar ik mee bezig was. Als ik er nu op terugkijk, besef ik dat ik al die tijd toch stiekem hoopte dat hij over de brug zou komen.

Er is blijkbaar een verschil tussen de waarheid weten en WETEN – met heel je hart. De waarheid is niet een verhaal dat je vertelt aan jezelf of aan je vriendinnen om te laten zien dat je heus geen sufferd bent. Dat zijn woorden. Die zijn, volgens levensgoeroe Krishnamurti, even weinig betekenisvol als de beschrijving van brood voor iemand die honger heeft.

De waarheid is een kwartje dat moet vallen tot in het diepst van je wezen, en als het daar valt doet het pijn. Je wordt daar in eerste instantie ongelukkig van. It will piss you off. Maar wat zich daarna kan ontspinnen is interessanter: de opening, de bevrijding.

Krishnamurti zegt: inzicht = handeling. Als je de werkelijkheid ziet zoals die is, leidt dat vanzelf tot de juiste actie. Als je ziet dat je op een afgrond afloopt, stop je met lopen. Als je ziet dat je bij een droge bron staat te wachten op water, loop je verder. Het probleem is dat we die waarheid vaak niet wíllen zien. ‘Ik wéét het wel, maar het vóélt anders,’ zeggen we dan. Maar dat je gevoel er niet aan wil, komt doordat je onbewust bezig bent jezelf te beschermen tegen de pijn.

Mijn ex-geliefde was een droge bron, maar ergens diep vanbinnen had ik mezelf toch aangepraat dat er wel een keer water uit zou komen als ik genoeg kunsten uit de kast haalde. Dus het voelde niet goed om weg te gaan. ‘Mijn gevoel zegt dit, en mijn verstand zegt dat. Wat moet ik nou?’

Je hebt dan gewoon nog niet echt gezien wat er aan de hand is. Het probleem is niet de actie, het probleem is het inzicht. Als je echt in je hart ziet wat er gebeurt, en wat het met je doet, dan is er helemaal geen conflict tussen ‘gevoel’ en ‘verstand’. Dan doe je wat je te doen staat.