12 gouden regels voor overspel in de liefde

Vreemdgaan is iets heel natuurlijks, niks om je voor te schamen, en het kan zelfs goed zijn voor je relatie. Dat schrijft de Amerikaanse relatiedeskundige Judith Brandt in The 50-mile rule. Your guide to infidelity and extramarital etiquette.

In haar boek noemt ze een lijst met de gouden regels voor overspel in de liefde – opdat we én spannende nieuwe ervaringen kunnen opdoen, én de relatie met onze vaste partner leuk kunnen houden.

Brandts rule number one: Zorg Dat Je Niet Wordt Gesnapt. Ga dus nooit vreemd met mensen uit je eigen omgeving, maar kies personen die minimaal 50 mijl bij je vandaan wonen. Doe het dus ook nooit met een collega, waarschuwt Brandt.

De kans dat dat uitkomt is heel groot, en een affaire die uitkomt blijkt in tachtig procent van de gevallen zeer negatieve gevolgen te hebben voor een vaste relatie.

Brandts pleidooi voor vreemdgaan komt niet uit de lucht vallen. Ook in Nederland lijkt overspel in de liefde vaker voor te komen, vooral bij vrouwen, zo blijkt uit onderzoek.

Zei in 1991 nog 9 procent van de vrouwen dat ze vreemdgingen, meldt onderzoek in 2006 een cijfer dat drie keer zo hoog is: 27 procent. Van de mannen zegt 25 procent dat ze vreemdgaan.

In 1991 vond 50 procent van de bevolking dat seks uitsluitend thuishoort in de vaste relatie, in 2006 is dat percentage al gezakt naar 39. Het idee dat een enkel slippertje moet kunnen, vindt ook wat meer aanhang in Nederland, aldus onderzoeksbureau Trendbox.

Basale behoefte

Waarom komt overspel in de liefde tegenwoordig zo vaak voor? Volgens psycholoog Henk Noort van onderzoeksbureau Motivaction zijn we helemaal niet overspeliger dan vroeger. We zijn er alleen opener over geworden – vooral vrouwen.

Relatie-expert Judith Brandt is het daarmee eens. Vreemdgaan is iets van alle tijden, zegt ze, een basale behoefte van de mens. Het is net zoiets als eten en naar de wc moeten.

Brandt gaat ervan uit dat relaties binnen een jaar of zeven – sommige evolutionair biologen zeggen zelfs al binnen vier jaar – door een vaste cyclus gaan. Het begint bij die heerlijke bevlieging van de verliefdheid, dan komt de fase van de genegenheid, vervolgens treedt de desillusie in. Bij een deel van de relaties leidt dit tot uit elkaar gaan, waarna deze cyclus weer van voren af begint met een nieuwe partner.

Dit procédé heeft een functie, zegt Brandt: onze genen maken de meeste kans om te overleven als we bij meerdere mensen voor kinderen zorgen, wat leidt tot een nageslacht met een zo gevarieerd mogelijk genenpakket.

Dat we pas na een cyclus van een paar jaar een ander willen bespringen, zou te maken hebben met de leeftijd van ons nageslacht: de kinderen zijn dan oud genoeg om te kunnen overleven zonder de directe zorg van hun ouders, die dan de handen vrij hebben om hun volgende voortplantingsronde in te gaan.

Maatschappelijke eisen

Volgens Brandt zijn we nog steeds zo geprogrammeerd als in het stenen tijdperk, met dat verschil dat we inmiddels verkeren in een maatschappij met hypotheken en geloften voor het leven. Dat gaat niet samen.

Conclusie: door stiekem overspel in de liefde te plegen, bevredigen we onze diepste behoefte en voldoen we tegelijkertijd aan een maatschappelijke eis, namelijk dat ons huwelijk en daarmee onze sociaal-economische status in stand blijven.

Brandt denkt dat vreemdgangers gelukkige mensen zijn doordat ze kunnen voldoen aan hun basisbehoeften. Hun geluksgevoel daarover straalt uit naar hun relatie, waardoor ze ook gelukkige liefdes hebben.

Ze denkt zelfs dat een affaire een toevoeging kan zijn aan je relatie. ‘Het kan je relatie fris houden,’ schrijft ze. ‘En door vreemd te gaan, kunnen we voldoen aan onze onmiddellijke emotionele en seksuele behoeftes. Een langdurige relatie voorziet juist meer in onze emotionele en financiële behoeftes op lange termijn, en stelt ons in staat om een veilige basis te bieden aan ons nageslacht.’

Ze gaat nog een stap verder: ‘Zelfs een rothuwelijk biedt nog zekere materiële, psychische en sociale voordelen waar je liever niet zonder zit.’

Is ontrouw dan puur een biologisch ingeprogrammeerd gedragsrepertoire? Ja, denkt ook relatietherapeut Jean-Pierre van de Ven. ‘Het succes van de mensheid is niet gebaseerd op rechtop lopen, het gebruik van gereedschap of een ruim bemeten hersenvolume.

Wij zijn zo succesvol omdat we beschikken over een dubbele moraal. Aan de ene kant hebben we een seksuele drift en willen we zoveel mogelijk partners. Aan de andere kant is er onze conservatieve drift, de wil om te zorgen voor het nageslacht.’

Kan overspel goed zijn voor je relatie?

Toch denkt Van de Ven dat het een mythe is om te veronderstellen dat overspel in de liefde goed zou zijn voor je relatie. ‘Ik denk dat het een rechtvaardiging achteraf is, om jezelf vrij te pleiten als je al bént vreemdgegaan. Overspel is gewoon ronduit slecht voor je relatie.

Een relatie is een verbond tussen mensen dat beiden in staat stelt hun nageslacht beter te beschermen. Het verbreken van dit verbond is een taboe, in het belang van het nageslacht, maar ook van beide partners. Getrouwde mensen leven bijvoorbeeld langer en zijn minder vaak ziek, om maar eens wat te noemen.’

Psycholoog Henk Noort ontdekte in zijn onderzoek dat het vooral de mannen in langdurige relaties zijn die seks tekortkomen. Vrouwen zijn meestal tevreden over de hoeveelheid seks met hun vaste partner. Noort: ‘Mannen vinden het erg belangrijk dat hun partner loyaal is, maar ze zijn pas echt tevreden over hun relatie als ze seksueel aan hun trekken komen.

Vrouwen zijn minder afhankelijk van seks, ze halen de voldoening in hun relatie ook erg uit andere dingen, zoals ­samenzijn, inlevingsvermogen, steun en begrip.’

Noort maakt hieruit op dat mannen en vrouwen om verschillende redenen vreemdgaan: vrouwen vooral omdat ze emotioneel tekortkomen, mannen om hun seksuele bevrediging op peil te houden. Noort: ‘Voor mannen vind ik vreemdgaan dan ook een redelijk elegante oplossing. Als ze het maar discreet doen, en als het maar tijdelijk is.’

Schadelijk

Vreemdgaan kan nog meer voordelen bieden. Het kan je gevoel van eigenwaarde opkrikken, het geeft spanning in je leven, je kunt experimenteren met seks en dingen proberen die je vaste partner nooit wil.

Die positieve gevoelens en ervaringen zouden hun weerslag kunnen hebben op je relatie. Je benadert je partner positiever, die jou daardoor ook weer meer waardeert, en je relatie krijgt een oppepper.

‘Dat kán,’ zegt relatiepsycholoog Pieternel Dijkstra, ‘dat kán. Maar meestal gaan mensen vreemd om zelf aan hun trekken te komen, niet om hun relatie ermee te verbeteren. Het gevaar van schade aan je relatie is dan groot.

Iemand kan bijvoorbeeld zo opgaan in de affaire dat hij zijn vaste partner verwaarloost. En komt overspel uit, dan heeft dat doorgaans zeer negatieve gevolgen. De vaste partner voelt zich verraden, jaloers, verdrietig, het vertrouwen is weg.

Niet voor niets is overspel in de liefde een van de belangrijkste oorzaken van echtscheiding; in Nederland strandt eenderde van de huwelijken erdoor.’

Kortdurende kick

Zelfs in open relaties wreekt overspel zich vaak, zo blijkt uit onderzoek van de Groningse psycholoog Bram Buunk: in open huwelijken neemt na verloop van tijd de tevredenheid met de relatie en de seks flink af, en heeft de emotionele band zwaar te lijden.

Dijkstra: ‘Ik denk ook niet dat de biologische theorie klopt, dat je na gemiddeld zeven jaar behoefte krijgt aan een andere sekspartner. Ik ken namelijk geen onderzoek dat na zeven jaar huwelijk een piek in het vreemdgaan laat zien.’

Volgens Dijkstra gaan mensen vooral vreemd omdat ze zich vervelen en via overspel hun leven spannender proberen te maken. ‘Dat is een verkeerde strategie. De kans is namelijk heel groot dat je in ruil voor een kort­durende kick iets heel kostbaars beschadigt. Ik zou zeggen: ga eens samen met je partner bungeejumpen of op safari. Doe samen iets nieuws, dat zal geheid zijn weerslag hebben tussen de lakens.’

Overspel in de liefde plegen heeft meer impact dan je denkt, aldus Dijkstra. ‘Je geeft bij seks letterlijk en figuurlijk een groot stuk van jezelf bloot. Het is niet hetzelfde als een boterham eten. Dus bezint eer ge begint, en realiseer je dat je relatie niet altijd perfect kan zijn. Je kunt niet alles hebben. In het leven is het nu eenmaal vaak kiezen of delen.’