In Hollywood loopt bijna geen 45+-actrice meer rond die helemaal niets heeft ‘laten doen’. Toch was de verbazing groot toen Bridget Jones-actrice Renée Zellweger (45) dit najaar op de rode loper verscheen. Haar gezicht was met veel enthousiasme door een plastisch chirurg onder handen genomen. De vorm ervan, haar ogen: het was een complete metamorfose.
Dag perfectie! Hoog tijd voor wat online eerlijkheid
Dat we ons continu vergelijken met anderen is normaal en nuttig. Maar, zeggen psychologen, ons brein...
Lees verderZellweger verklaarde dat ze er anders uitziet doordat ze gezonder leeft. Maar blogs en kranten voerden plastisch chirurgen op die smakelijk vertelden wat ze vast allemaal had laten doen (een ooglidcorrectie, botox, fillers in haar wangen). Anderen vroegen zich af of ze nog wel Renée Zellweger is. En of ze zich wellicht heeft laten opereren omdat ze bang is om ouder te worden.
Merkwaardig veel ophef in een tijd dat cosmetische ingrepen voor actrices net zo normaal zijn als het voor ‘gewone’ vrouwen is om in de zomer hun bikinilijn te scheren. Liesbeth Woertman, hoogleraar klinische en gezondheidspsychologie aan de Universiteit van Utrecht en auteur van het boek Psychologie van het uiterlijk, heeft daar wel een verklaring voor. ‘Zellweger had iets bijzonders in haar gezicht en dat is nu weg. Als iemands eigenheid verdwijnt door cosmetische ingrepen, raakt ons dat in de ziel.’
Woertman: ‘Het is inmiddels normaal dat mensen streven naar perfectie: hun tanden laten rechtzetten, hangende oogleden laten liften en af en toe aan de botox gaan. Maar echt grote veranderingen waardoor iemand een ander gezicht krijgt, vinden we zeer onaantrekkelijk. Eigenlijk komt het erop neer dat we cosmetische aanpassingen heel gewoon zijn gaan vinden, als je ze maar niet ziet.’
We gniffelen om de onbeweeglijke bovenlip van Nicole Kidman en speculeren graag over welke BN’er welk ingreepje heeft laten doen. Maar stiekem zijn we geen haar beter en wordt perfectie langzaam de norm.
Vier redenen waarom ook jij ooit in de verleiding komt om te streven naar perfectie
1. Cosmetische behandelingen zijn besmettelijk
In 2006 werden ruim negenhonderd Noorse vrouwen tussen de 22 en 55 jaar ondervraagd over hun wens om iets aan hun uiterlijk te laten doen. Ook werden bijna tweehonderd vrouwen benaderd die zich al bij een kliniek hadden gemeld. Uit dat onderzoek bleek dat vrouwen met een ‘sterke cosmetische veranderingswens’ vaak iemand in de omgeving hadden die al zo’n ingreep had ondergaan.
‘Je denkt dan sneller: zij ziet er goed uit, misschien moet ik ook wat laten doen,’ zegt de Amerikaanse Charlotte Markey, hoogleraar psychologie aan de universiteit van Camden. ‘Door dit mechanisme van sociale vergelijking worden cosmetische ingrepen niet alleen steeds gewoner, maar ook gewilder.’
Dezelfde invloed hebben televisieshows als Extreme makeover, ontdekte Markey. Daarin worden grijze muizen onder het oog van de camera met de nodige operaties omgetoverd tot gladgestreken schoonheden. Markey liet 189 proefpersonen naar ofwel zo’n make-over-show of naar een interieurprogramma kijken.
‘Na hun make-over staan de vrouwen te huilen van geluk op het podium. Proefpersonen die deze show zagen, wilden veel vaker dan de mensen in de controlegroep iets aan hun uiterlijk laten doen. Ze zeiden dingen als: “Dit wil ik ook. Als ik er zo uitzie, vinden mensen me aardiger.” De boodschap dat een mooi uiterlijk je gelukkiger maakt, was duidelijk snel geïnternaliseerd.’
2. Je wordt er (meestal) inderdaad gelukkiger van
Dat dit geluk standhoudt, blijkt uit weer ander Noors onderzoek. Daarin werden 130 patiënten van een cosmetische kliniek vóór hun operatie bevraagd en in de vijf jaar daarna nog enkele keren. Hun zelfvertrouwen was na afloop iets toegenomen. Ze waren overigens niet zozeer meer tevreden met hun hele lijf, maar vooral met het geopereerde lichaamsdeel.
Een uitzondering hierop zijn vrouwen die vóór hun operatie psychologische problemen hadden, zoals depressies of een body dismorphic disorder. Die problemen verergerden bij hen juist na de operatie. Een belangrijke observatie, want naar schatting heeft tussen de 6 en 15 procent van de mensen die bij een cosmetisch chirurg aankloppen een body dismorphic disorder. Bij zo’n stoornis gaat zoveel aandacht uit naar het uiterlijk dat iemands sociale leven en werk eronder lijden.
3. Ook mooie mensen gaan voor de bijl
De Utrechtse hoogleraar Liesbeth Woertman vroeg ruim 36.000 Nederlanders hoe zij tegen hun lichaam aankeken. De meesten waren best tevreden, maar op de vraag of ze een cosmetische behandeling zouden willen, antwoordde meer dan de helft toch met een volmondig ‘ja’.
Kalmeer je lichaam, kalmeer je geest
- Leer je omgaan met overprikkeling en overspoeling
- Ontwikkel je meer lichaamsbewustzijn
- Creëer je meer balans met behulp van de polyvagaaltheorie
69,-
Dat de lokroep van perfectie moeilijk te weerstaan is, blijkt ook wel uit het feit dat mensen die aan zichzelf laten sleutelen vaak al mooi zíjn. De Amerikaanse klinisch psycholoog Kathy Davis volgde vijf jaar lang vrouwen die plastische chirurgie ondergingen. Tot haar verbazing voldeden de meesten daarvoor al aan het schoonheidsideaal. Woertman: ‘Als je van jongs af aan complimenten krijgt over hoe mooi je bent, kan dat een onderdeel gaan vormen van je identiteit. Dat maakt je ontvankelijker voor de boodschap dat het allemaal nog mooier kan en dat streven naar perfectie heel normaal is.’
4. Onze rolmodellen gebruiken botox
De mensen die we op tv, in films en in tijdschriften zien, waren altijd al mooier dan de ‘gewone’ mensen die we op straat tegenkomen. Maar vroeger zaten ze vooral stevig in de make-up, tegenwoordig gaat het er extremer aan toe. Ze zijn gephotoshopt, gebotoxt of hebben een cosmetische operatie ondergaan. ‘Zij zijn onze rolmodellen,’ zegt hoogleraar psychologie Markey. ‘En ze veranderen zo ons beeld van wat “normaal ouder worden” is. 50+-vrouwen die ik op televisie zie, hebben allemaal iets laten doen. Subtiel vaak, maar toch: als dat de nieuwe norm is voor mensen boven een bepaalde leeftijd, word je haast gedwongen eraan mee te doen.’
Volgens het Sociaal en Cultureel Planbureau kijken Nederlanders drie uur per dag televisie; de totale tijd die we aan media besteden (radio luisteren, tv-kijken, internetten en tijdschriften en kranten lezen) is maar liefst acht uur en veertig minuten per dag. Dat levert ons een flinke stortvloed aan beelden van perfecte mensen op. En zie dan de lokroep van de perfectie maar eens te weerstaan.
