De 7 denkfouten bij jaloezie

Het is handig om te beseffen dat het vaak niet de situatie zelf is die onredelijke jaloezie opwekt, maar de gedáchten die je over die situatie hebt. Alleen al door te beseffen dat je denkfouten maakt als je jaloers bent, zit je op de goede weg.

1. Filteren

Filteren betekent dat je maar naar één element van de situatie kijkt, terwijl je andere dingen negeert. Je let alleen op hoe gezellig de partner het heeft met die ander.

Dat je partner zich ook aan die ander ergert, valt je niet op. Filteren doen jaloerse mensen ook met betrekking tot hun ‘rivaal’: ze zien alleen hoe mooi, slim of succesvol die ander is. Van zichzelf zien ze vooral negatieve eigenschappen.

Wat te doen?

Jezelf erop betrappen dat je als gevolg van jaloezie aan het filteren bent, is vaak al genoeg om ervoor te zorgen dat je je blik verruimt. Richt je aandacht bewust op andere aspecten van de situatie, zie bijvoorbeeld hoe verveeld je partner kijkt als hij met zijn ex praat.

Bedenk je dat anderen, net als jij, sterke en zwakke kanten hebben. Misschien is de ander wel jaloers op jouw sterke kanten of onzeker over zijn/haar flaporen, scheve tanden, gevatheid, intelligentie of vul maar in. Maak eens een lijstje van al je positieve eigenschappen.

2. Projectie

Jaloerse mensen denken te weten wat hun partner denkt. Als hij/zij naar een ander kijkt, denken ze ‘Hij/zij wil met die persoon vrijen.’ Projectie ontstaat doordat mensen denken dat de partner hun negatieve zelfbeeld deelt.

Ze vinden zichzelf niet de moeite waard, denken dat de partner dat ook niet vindt en dus wel zal vreemdgaan. Projectie kan ook ontstaan omdat je zélf weleens gevoelens voor een ander koestert en daardoor denkt dat je partner dat ook doet.

Wat te doen?

De beste remedie om jaloezie door projectie tegen te gaan, is expliciet zijn. Toets je voorbarige conclusies door goed te kijken en te luisteren: wat gebeurt er nu echt? Klopt het wel wat je denkt?

Blijft het onduidelijk, vraag het dan aan je partner. Onderwerp de partner niet aan een kruisverhoor, een gerichte vraag is vaak al genoeg om duidelijkheid te krijgen. Besef ook dat het gaat om je eigen gedachten, niet om die van je partner.

3. Alles op jezelf betrekken

Jaloerse mensen hebben de neiging om het gedrag van hun partner op zichzelf te betrekken. Kijkt de partner bijvoorbeeld naar een ander, dan denken ze ‘Hij/zij vindt me niet mooi meer.’

Ook de eigenschappen van rivalen betrekken ze op zichzelf. Die ander is niet alleen mooi of succesvol, maar ook nog eens mooier en succesvoller dan zij zelf zijn.

Wat te doen?

Besef dat informatie op jezelf betrekken, te maken heeft met onzekerheid. In het gedrag van je partner hoop je te zien dat hij/zij je nog steeds aantrekkelijk vindt, en naar rivalen kijkt om te zien of je wel goed genoeg bent voor je partner.

Koppel voortaan je rivalen en het gedrag van je partner los van jezelf. Lacht de partner naar een ander, denk dan bijvoorbeeld ‘Hij/zij is gewoon vriendelijk’, in plaats van ‘Hij/zij is op me uitgekeken.’ Vergelijk je jezelf toch met vermeende rivalen, zeg dan hardop ‘STOP!’ tegen jezelf en ga iets anders doen.

4. Romantisch denken

Jaloerse mensen hebben superromantische gedachten die de jaloezie flink kunnen aanwakkeren. Ze denken bijvoorbeeld ‘Je kunt maar van één persoon tegelijk houden’ of ‘Als je echt van iemand houdt, heb je alleen maar oog voor die persoon.’ In dat laatste geval zul je al jaloers zijn als je partner alleen maar even naar een ander kijkt.

Wat te doen?

Superromantisch denken kun je tegengaan door te constateren dat het niet realistisch is. Adopteer een meer nuchtere kijk op de liefde. Denk bijvoorbeeld ‘Je weet maar nooit hoe een relatie kan lopen’, in plaats van ‘Als je echt verliefd bent, blijf je voor altijd bij die persoon.’

5. Catastrofaal denken

Jaloerse mensen verwachten het ergste, zelfs bij onschuldige handelingen als een blik of opmerking van hun partner. Ze denken dan meteen dat hij/zij met die ander naar bed wil.

Wat te doen?

Catastrofaal denken ga je tegen door de rampgedachten uit te dagen. Verzamel eerst argumenten voor de rampgedachte, en daarna tegen.

Vraag je je bijvoorbeeld eens af wat het onwaarschijnlijk maakt dat je partner vreemdgaat. Hoe groot is nu werkelijk de kans dat hij/zij vreemdgaat? Welke andere verklaring is mogelijk voor het gedrag van de partner?

Leg de argumenten naast elkaar, en je krijgt een veel genuanceerder beeld. Ga ook na wat je zou kunnen doen als echt het ergste gebeurt. Wat zijn de praktische en emotionele gevolgen? Hoe zou je die kunnen ondervangen? Als je een noodplan hebt, hoef je je minder zorgen te maken en vermindert je jaloezie.

6. Jaloers door negatief zelfbeeld

Door hun negatieve zelfbeeld denken jaloerse mensen dat hun partner er vroeg of laat toch wel vandoor gaat met een ander; iedereen is tenslotte leuker dan zijzelf. Daarnaast geloven ze niet dat ze andere mensen, onder wie hun partner, kunnen vertrouwen. Ze denken bijvoorbeeld al snel ‘Anderen laten je op den duur toch in de steek.’

Wat te doen?

Negatieve overtuigingen over vertrouwen stammen voor een groot deel uit de jeugd. Breng deze ideeën eens in kaart en denk na over hun oorsprong.

Is je vertrouwen in anderen bijvoorbeeld geschaad omdat je gepest werd op school, of omdat je niet werd getroost toen je zo hard was gevallen? Ervaar je daardoor jaloezie in de liefde? Besef dat deze ervaringen losstaan van je huidige partner en relatie en treed de liefde met een meer open vizier tegemoet. Durf te geloven in andere mensen.

7. De foutieve oorzaak

Jaloerse mensen geven voor hun eigen gedrag vaak een andere verklaring, dan voor hetzelfde gedrag van hun partner. Komt hun partner te laat thuis, dan komt dat doordat hij/zij zich niet kon losmaken van die aantrekkelijke collega.

Kom je zelf te laat thuis, dan kwam dat doordat een collega op het laatste moment nog begon te zeuren en is er geen reden om jaloers te zijn.

Wat te doen?

De denkfout van de foutieve oorzaak kun je tegengaan door kritisch te kijken naar de verklaring voor je partners gedrag. Was het echt de ‘schuld’ van je partner? Had hij/zij iets kunnen doen om het te voorkomen?

In hoeverre droegen andere mensen of omstandigheden bij aan wat er gebeurde? Hoe gebeurde dat? Hoe zou iemand anders denken over het gedrag van je partner? Kortom: leg de verantwoordelijkheid waar deze hoort.

Dit artikel is een bewerkte versie van een hoofdstuk uit Jaloezie. Omgaan met jaloerse gevoelens van Pieternel Dijkstra.