Haar dochter had een high tea geregeld in het theehuis, want mijn tante was dol op taart. Haar beste vrienden waren gekomen, haar liefste zussen, iedereen was er. Alleen zij niet, voor het eerst.
Omgaan met verlies
In dit e-book leer je :
- Je open te stellen voor wat het verlies met je doet
- Hoe je een overleden dierbare een nieuwe plek geeft in je leven
- Hoe je je rouwgevoelens de ruimte kunt geven die ze vragen
‘Wat herinner jij je van Laura?’ vroeg mijn nichtje bij de scones, en die vraag ging de tafel rond. Ik vond het een onmogelijke vraag – het is nog zo vers, te vers; ze kan toch nog niet gestold zijn tot een compacte anekdote met een begin en een einde?
Maar het bleek toch een goede vraag, want de verhalen kwamen. Verhalen die we anders alleen in onszelf hadden bewaard, en waar we nu samen om konden lachen of stil over nadenken. De waarde zat niet in het vinden van een antwoord dat recht deed aan een heel leven. De waarde – dat zag ik als ik naar mijn nichtje keek – zat in het delen.
Psycholoog Manu Keirse zegt het heel eenvoudig: ‘De twee belangrijkste woorden die ik uit mijn psychologieopleiding ben blijven bewaren, zijn: vertel eens.’ Hoe langer hij werkte met rouwenden, hoe sterker hij zich realiseerde dat verwerken een illusie is. Er valt niets af te sluiten of een plek te geven, en des te meer levend te houden en te herinneren. ‘Daarmee geef je de overledene én het verdriet bestaansrecht.’
Heel lang is de dood weggeborgen geweest in onze samenleving. Angst en conventies maakten dat we ons geen houding wisten te geven ten opzichte van dood, rouw en verdriet. Een nette rouwkaart, een uurtje voor de koffie en de cake, dan moest het wel gebeurd zijn.
Dat is aan het veranderen. Het afscheid zelf krijgt steeds vaker een persoonlijke vorm: nog geen jaar voor onze zonnige middagwandeling hadden we onder een even blauwe lucht de tango gedanst en staan zingen bij een zelf gegraven graf. Maar je merkt het ook aan de aandacht voor sterven en herinneren. De krantenrubrieken waarin onbekende levens worden gevierd. De discussies over wat ‘waardig sterven’ eigenlijk is. De novemberdagen met kaarsen en lichtjes op begraafplaatsen.
Vind een betrouwbare coach via Coachfinder
Coaching is een belangrijke stap in zelfontwikkeling. Maar de juiste coach vinden blijkt nog niet zo eenvoudig. Coachfinder helpt je in je zoektocht naar een coach die bij je past.
Vind je ideale coachAndere culturen brengen andere rituelen mee, met meer familiewarmte en een langere periode van rouw en ondersteuning – en doorgaans ook met beter eten. We ontdekken langzaam dat het leven rijker wordt als je de dood niet wegduwt. En dat de pijn van de levenden beter te dragen is wanneer er meer ruimte is voor de doden.
Die middag aan de Kromme Rijn scheen de zon in het water. We mochten heus huilen. Maar het hoefde niet.
