Column Jean-Pierre van de Ven: Zwijgzaam

In het boek Tell me the truth about love vertelt relatietherapeut Susanna Abse over een stel in haar praktijk dat zo ver mogelijk bij elkaar vandaan op de bank zit. Hun communicatie bestaat uit het uitwisselen van hatelijkheden, zodat Abse het gevoel krijgt dat ze op Wimbledon zit te kijken naar een tenniswedstrijd.

‘Je bent nooit thuis voor het eten.’
‘Nee, jíj bent gezellig.’

Het fragment schiet me te binnen terwijl ik zit te wachten tot Hannie en Rick iets zullen zeggen. Ze zitten niet eens zo ver van elkaar af op mijn bank en ze zitten naar elkaar toegekeerd, alsof ze druk in gesprek zijn. Maar dat is niet zo, ze zeggen niks.

kijken ze elkaar strak aan, als twee katten die wachten tot het gevecht zal losbarsten. Of nee, als twee sumoworstelaars die het juiste moment bepalen voor die ene en enige beslissende aanval. O, zeiden ze maar wat – want ik hou meer van tennis dan van worstelen.

Eerder heb ik natuurlijk pogingen gedaan om een gesprek van de grond te krijgen. Eerst heb ik zoals altijd gevraagd wat er aan de hand is en wie er wil beginnen. Daarna heb ik in lichte vertwijfeling gezegd dat ze zich ook tot mij kunnen richten als het te ingewikkeld is om met elkaar te praten.

En ik ben geëindigd in wanhoop met een opmerking over de haast tastbare spanning en met het voorstel aan beiden om uit te spreken wat die spanning met hen doet.

Niets. Nul, geen enkele reactie.

Nou ja, Hannie merkte kort op dat degene die de ellende heeft veroorzaakt moet beginnen en daarbij had ze veelzeggend naar Rick gekeken. ‘Inderdaad,’ zei Rick daarop en hij wierp een veelzeggende blik terug op haar. Daarna werd het stil. Heel stil.

Aan het begin van mijn carrière had ik de neiging om te veel te praten tijdens sessies, vooral als er stiltes vielen. Mijn supervisor vond dat ik mijn cliënten ook best eens aan het woord mocht laten, want ‘daar komen ze tenslotte voor’.

Door veel te praten probeerde ik de onzekerheid over mijn eigen kunnen de baas te worden, maar pas nadat ik leerde om mijn mond te houden werd die onzekerheid minder.

Nu, tien minuten in het eerste gesprek dat op deze manier maar geen gesprek wil worden, voel ik geen onzekerheid, maar wel een andere vorm van weerstand: verveling.

‘Mijn god, wat zijn jullie saai,’ zeg ik.
‘Saai?’ zegt Hannie verbaasd, terwijl ze Rick blijft aankijken.
‘Ja, ik denk dat ik maar even de krant ga lezen,’ zeg ik.

Rick verbreekt als eerste hun oogcontact om mij aan te kijken.

‘Hoe kun je ons saai noemen? Je weet niet eens wat het probleem is.’
‘O jawel, dat weet ik wel degelijk.’

Nu heb ik hun beider aandacht. Maar zoals mijn supervisor vroeger al zei: niet ik, maar zíj moeten praten. Dus zeg ik: ‘Nu jullie nog.’