Intussen wachtten we op de bestelling van Ikea, die maar niet geleverd werd: ons gehucht bleek onvindbaar voor de bezorgers. Al die tijd kookten we op een wankel campinggaspitje en deden onze afwas in de piepkleine wasbak naast de douche.
Nu heb ik de mooiste keuken ooit. Goed, de muren zijn opvallend scheef, de kit is niet overal even netjes aangebracht en de hendeltjes zitten niet precies in het midden van de lades. Maar die schoonheidsfoutjes geven het geheel hoogstens extra glans.
Als ik naar het werkblad kijk, dat misschien niet perfect gelakt is, zie ik de vrachtwagen voor me waarin het werd bezorgd en die te groot was om door de kleine straatjes te navigeren, zodat we het blad het hele dorp door hebben gedragen, voor de voeten gelopen door onze kwispelende puppy. Van het bikken van hardnekkige cementlijm hartje winter tot de lange ochtenden schuren in de lentezon: deze standaardkeuken bevat maanden van mijn leven. Zou iemand me nu aanbieden om alles er weer uit te slopen en gratis een perfecte, professionele, top-of-the-bill keuken in de plaats ervan te zetten, met keurig afgekitte randjes en rechte deurhendels, dan zou ik daar verontwaardigd voor bedanken.
Voor die reactie is een naam: het Ikea-effect. Zo heet het feit dat mensen meer waardering voelen voor bijvoorbeeld een kastje dat ze zelf in elkaar hebben gezet, dan ze voelen voor hetzelfde kastje wanneer ze het kant-en-klaar kopen. Mensen zijn zelfs bereid om méér geld te betalen voor iets dat ook al extra tijd en moeite heeft gekost. Dat geldt ook als het zelfgemaakte resultaat nogal wiebelt, of als het – volgens anderen – domweg is mislukt. Scheef of niet, de knutselaar zelf zal er kwaliteiten in ontdekken die niemand anders ziet.
Irrationeel, toch? Het Ikea-effect staat dan ook te boek als een denkfout, een cognitieve bias. Maar eigenlijk vind ik het juist een heel mooie reflex. Hij spreekt van de menselijke behoefte om zich te hechten. Blijkbaar is die wens zo sterk, dat we onze ambachtelijke voldoening zelfs gaan zoeken in de loods van een meubelgigant, om thuis schroeven in voorgeboorde gaten te kunnen draaien.
Dat de mens zo makkelijk gaat houden van iets waar hij een beetje tijd en aandacht in steekt, stelt me als aanstaande ouder gerust. Als ik straks echt niet meer in mijn overal pas, zal ik me al hebben gehecht aan mijn volgende doe-het-zelf-project.
