Omgaan met narcistische ouders

Een kind van een vader of moeder die narcistisch is, is ten minste een deel van zijn leven afhankelijk van iemand die vooral op zichzelf gericht is, voortdurend applaus nodig heeft en zich niet kan inleven in anderen. Ieder kind heeft een ouder nodig om te leren vertrouwen op zichzelf en een eigen identiteit te vormen.

De effecten van opgroeien bij narcistische ouders verschillen per persoon. Sommige kinderen kunnen zich door de kilheid van hun ouders zelf tot narcist ontwikkelen. Maar veel vaker ontwikkelen ze zich tot opvallend zorgzame volwassenen, die tot het uiterste gaan om het de ander naar de zin te maken.

Met nadruk op de ander, want als het om henzelf gaat, worstelen ze vaak met zelfkritiek, onzekerheid en faalangst. Alsof er constant een stemmetje in hun hoofd zit dat zegt: ‘Zie je nou, ik zei toch al dat het je niet zou lukken?’

Test: ben ik opgevoed door een narcist?

De Amerikaanse psychologe Nina Brown ontwikkelde een checklist waarmee je zelf kunt toetsen of je bent opgevoed door narcistische ouders. Hoe vaker je ‘ja’ zegt op onderstaande vragen, hoe groter de kans dat in ieder geval een van je ouders een narcist is.

1. Heb je het gevoel dat je verantwoordelijk werd gesteld voor de gevoelens van een of beide ouders?
2. Leek je ouder meestal ongevoelig voor je gevoelens, of werden die ontkend?
3. Werd je vaak bekritiseerd, minderwaardig geacht, of als betekenisloos gezien?
4. Wanneer een ouder ergens boos over was, was je dan vaak het slachtoffer van zijn/haar negatieve gevoelens?
5. Was je erg vaak bezig het je ouder naar de zin te maken, terwijl je het gevoel had daarin bijna altijd tekort te schieten?
6. Zei je ouder dingen als: ‘Wil je niet dat ik mij plezierig voel?’, ‘Ik voel me mislukt als jij…’, ‘Je hoort voor mij te zorgen’, ‘Als je werkelijk om me gaf, dan zou je doen wat ik wil’?
7.  Had je het gevoel dat uw ouder je nooit goed genoeg vond?
8. Als je al iets zei over de ongevoeligheid van je ouder, vond deze dan dat je ondankbaar was, het verkeerd zag, en dat je zich moest schamen en schuldig voelen?
9. Liet je ouder je vaak merken dat hij/zij veel voor je opofferde en dat je daarvoor waardering moest tonen?
10. Had je ouder een duidelijke favoriet onder de kinderen, en een duidelijke zondebok?

Omgaan met narcistische ouders

Luidt het antwoord op de vraag ‘ben ik opgevoed door een narcist?’ ‘ja’, dan rest de vraag: hoe nu verder?

1. Erken je onvervulde verlangen

Wat helpt is het – pijnlijke – besef dat je niet de ouder hebt gehad die je nodig had, en naar wie je, bewust of onbewust, verlangt of hebt verlangd. En het besef dat die ouder er ook niet meer gaat komen. Dat inzicht kan vervolgens helpen om wat meer emotionele afstand te nemen.

2. Accepteer de situatie

Vaak doet het besef van de ravage die narcistische ouders in hun leven hebben aangericht, volwassen ‘kinderen-van’ besluiten om in het vervolg als een volwassene met die ouder om te gaan. Door uit te leggen hoe het narcistische gedrag op hen uitwerkt.

Of de ouder desnoods op keiharde wijze te confronteren met diens ongevoeligheid en manipulaties. Maar voordat je goed en wel bij je ouders over de drempel bent, verkruimelen die voornemens tussen je vingers en sta je daar weer, als gekwetst en schuldbewust kind. De ouder zag het niet toen je klein was, en zal het niet zien nu je volwassen bent.

3. Besef dat je ouders als de dood zijn voor pijn

Wat om te beginnen helpt, is het besef dat narcistische ouders er niet op uit zijn de mensen die hun nastaan te kwetsen. Ze zijn bezig zichzelf te beschermen en zijn als de dood voor de pijn die loskomt wanneer ze hun verdediging laten zakken. Een aanval op die onneembare verdedigingslinie is dan ook gedoemd te mislukken.

4. Steek je energie in jezelf

Probeer niet langer tevergeefs de relatie met je ouders te verbeteren. Die energie kun je beter in jezelf steken. En in de mensen die jou wel onvoorwaardelijk accepteren en je zo helpen een positievere kijk op jezelf te krijgen.

Bron: N. Brown, Destructief narcistische ouders, Paradigm 2002