De weg naar zelf-zorgzaamheid

Chantal van der Leest, Neuropsycholoog en online redacteur
Zelfzorg, ik weet heus wel wat dat is, maar het doen is een tweede. De gedrukte letters op mijn rolletje floss zijn door de tand des tijds vervaagd. En als ik moe ben, zoek ik eerder energie in de bodem van een zak chips dan in mijn ademhaling.
Ik sta hierin niet alleen. Veel mensen vinden het lastig goed voor lichaam en geest te zorgen. Terwijl dat volgens psycholoog en yogalerares Suzy Reading onmisbaar is om de uitdagingen van het leven aan te kunnen.
In haar boek Beter in je vel met self-care leert ze je anders kijken: zo verandert je eens gehate taak schoon-
maken in een ideale gelegenheid voor beweging en een opgeruimde geest. Vastgeroeste ideeën verander je door positiever tegen jezelf te praten, legt Reading uit . Daarnaast geeft ze je concrete ‘als-dan’-plannen: ‘Als ik me prikkelbaar voel, ga ik een blokje om.’ Zo maak je van nieuw gedrag een automatisme – en hoef je er niet steeds bergen voor te verzetten.
Suzy Reading, Beter in je vel met self-care, Deltas, € 24,95

Hoezee voor LSD?

Judith van Ankere, eindredacteur
Net als de meeste mensen, associeerde ik middelen als LSD en paddo’s vooral met wereldvreemde hippies en ook Pollan staat in eerste instantie sceptisch tegenover psychedelische drugs. Door gesprekken met hersenonderzoekers en therapeuten verandert hij echter van mening en raakt hij – en ik met hem – overtuigd van de helende werking van psychedelica bij onder meer depressies, verslaving, PTSS en angst. In een onderzoek bij mensen met terminale kanker verdween bijvoorbeeld hun doodsangst na paddogebruik.
Verruim je geest is het resultaat van vele jaren onderzoek en leest als een trein, maar van een onderzoeksjournalist en hoogleraar journalistiek had ik ook niet anders verwacht. Wat het een extra laag geeft, is dat hij zelf alle psychedelica (vaak bloednerveus) uitprobeert en zijn trips beeldend beschrijft. In de VS is de wetenschap langzaam maar zeker de afwijzende houding tegenover psychedelica aan het loslaten en ik hoop dat Nederland volgt. Want het lijkt erop dat een professioneel begeleide trip naar een andere dimensie levensveranderend kan zijn. //Michael Pollan, Verruim je geest, De Arbeiderspers, € 25,99

Woorden vinden

Sterre van Leer, hoofdredacteur
Natuurlijk is het voyeurisme: meekijken in de levens van andere mensen zonder zelf gezien te worden, ze horen praten over de pijn in hun relaties, hun kwetsuren en hun diepste verlangens – eerlijke en moeilijke gesprekken die je zelf zelden voert. Maar het is voyeurisme van het goede soort. Want luisteren naar de podcast van therapie-rockstar Esther Perel maakt je een beetje beter mens.
In drie seizoenen begeleidt ze een uiteenlopende reeks stellen: hetero, homo, met of zonder kinderen, getrouwd, gescheiden, uit elkaar gegroeid of volkomen vastgeklonken in een patroon van zwijgen en verwijten na ontrouw. Zij luistert. Vraagt door. En helpt ze zo eindelijk woorden vinden voor wat ze eerder niet konden zeggen, en te luisteren naar wat ze niet wilden horen.
‘We groeien niet als alles goed gaat,’ zegt ze bemoedigend in een van de sessies – en zo is het maar net. Dat wij als luisteraars een beetje mogen meegroeien, is een
cadeau. //Esther Perel, Where should we begin? Podcast (eerste twee seizoenen op estherperel.com en diverse podcastplatforms; derde seizoen alleen op audible.com. Een nieuwe serie over werkrelaties is in de maak.)

De rode zone

Marieke de Wit, Redactiemanager
Ik heb een 5-jarige driftkikker thuis. Als hij een spelletje verliest van zijn broertje begint hij meestal stampvoetend te huilen. Of hij gaat valsspelen. ‘Zo is het helemaal niet leuk om met jou te spelen,’ reageer ik vaak geërgerd. En dan wordt hij nog bozer.
Een typische nee-brein-reactie, schrijft de Amerikaanse hoogleraar klinische psychiatrie Daniël Siegel in zijn boek Het ja-brein. Mijn zoon is in de ‘rode zone’ beland, waarin hij zichzelf niet meer in de hand heeft. Dat kan ons allemaal overkomen maar bij kinderen – met hun nog niet volledig ontwikkelde brein – gebeurt dat vaker en makkelijker. Siegel legt uit hoe je ze kunt helpen minder snel in die zone te komen, of makkelijker weer eruit.
Zo leer ik dat ik mijn zoontje stapsgewijs kan laten wennen aan kleine frustraties, bijvoorbeeld met een on-
schuldig rollenspel waarin de dingen niet helemaal gaan zoals hij wil. Dan kan hij het ‘grote’ verlies van een verloren spel na een tijdje ook beter aan. En dat ik hem beter pas op zijn gedrag kan aanspreken als hij gekalmeerd is. Dit laatste wist ik eigenlijk al, maar met de breinuitleg van Siegel erbij is het een stuk makkelijker om mijn eigen ergernis van dat moment weg te slikken. Fijn, nuttig boek.
Daniël J. Siegel en Tina Payne Bryson, Het ja-brein. Moed, nieuwsgierigheid en veerkracht bij je kind stimuleren, Scriptum, € 20,99

Daadkrachtig digi-minderen

Edwin Oden, Psycholoog en redacteur
Als ik me niet beheers, check ik net als de meeste mensen al snel honderd keer per dag mijn telefoon – telkens weer dat fijne kickje. Maar pas op: onderzoek toont aan dat het funest is voor je geluk en tevredenheid op lange termijn, zegt de Amerikaanse hoogleraar informatietechnologie
Cal Newport. Gevolg van onze schermverslaving is dat we de écht waardevolle dingen in het leven zijn gaan verwaarlozen – vandaar al die mensen met burn-out, eenzaamheid en andere psychische ellende.
In zijn boek laat Newport zien hoe het anders kan. De beroemde stoïcijn Marcus Aurelius zei het ooit al: je hebt maar heel weinig nodig om een bevredigend leven te leiden. Dat geldt anno 2019 ook in onze online wereld. Newports wetenschappelijk onderbouwde boodschap: ga eerst een maand digitaal detoxen, kies daarna bewust wat écht wezenlijk voor je is om online te doen, en laat de rest los. Gebruik de vrijgekomen tijd om met vrienden af te spreken, te lezen, wandelen of te bedenken welke kant je uit wilt met je leven – allemaal van die eenvoudige Marcus Aurelius-dingen waar je enorm van opknapt. Newports boek sterkt je in het gevoel dat je het leven vooral ten volle leeft door simpelweg om je heen te kijken, in plaats van naar beneden op je scherm.
Cal Newport, Digitaal minimalisme. Doelbewust omgaan met digitale overvloed,
Business Contact, € 24,99

Geloofwaardige leugenaars

Merijn Henfling, Manager online
Ze werd gezien als de nieuwe Steve Jobs: Elizabeth Holmes haalde miljarden binnen met de belofte van een medische revolutie. Haar start-up claimde met een simpel vingerprikje bloed te kunnen testen op honderden aandoeningen.
Het bleek één grote leugen te zijn. De meeslepende podcast The dropout
vertelt hoe deze pathologische
leugenaar iedereen bedroog. Dat deed ze bijvoorbeeld door zich een extra zwaar stemgeluid aan te meten, waarmee ze mensen wist te imponeren. Nu haar imperium is geklapt, riskeert ze een lange gevangenisstraf.
De verhalen van Holmes’ oud-collega’s en investeerders laten zien waarom we zo makkelijk meegaan in leugens en loze beloftes. We geloven een leugenaar bijvoorbeeld omdat we té graag bij een bijzonder iemand of bedrijf willen horen. Uit de psychologie is bekend dat veel mensen denken dat ze onaantastbaar zijn en oplichters kunnen doorzien, maar bedriegers kunnen iedereen om de tuin leiden; ook jou. Dus als iets te mooi klinkt om waar te zijn, luister dan extra goed naar je onderbuikgevoel.
The Dropout, te beluisteren in alle podcast-apps

Wees weer eens terughoudend

Openheid, opkomen voor jezelf, durven tonen wie je bent, je niet aan banden laten leggen door de strikte kaders van het ‘hoe hoort het eigenlijk?’: het leek zo mooi, en dat was het vaak ook, toen het een halve eeuw geleden opkwam. Weg met het gehuichel, het in stilte lijden, de blinde gehoorzaamheid. Dat zou ook niemand terug willen. Maar en passant ging ook een deugd overboord: discretie. Of zoals filosoof Venmans het omschrijft: ‘De betrokkenheid die zich niet uitdrukt in opdringerigheid, maar in rustige aandacht, tegen alle vormen van aanmatiging in.’
Nu het recht je mening te uiten soms ontaardt in een luidkeels en ongevraagd rondbazuinen van je mening over alles, nu het durven tonen van wie je bent kan leiden tot een narcistische explosie van selfies op instagram, en twitterstormen zelden van goede smaak getuigen, krijg je vanzelf weer heimwee naar de discretie van weleer.
En dan is Venmans warme pleidooi ons wat vaker terughoudend op te stellen een ware verademing.
Peter Venmans, Discretie. Essay over een vergeten deugd, Atlas Contact, € 19,99

Goeroes zijn net mensen

Aan spirituele leermeesters hangen we van alles op. Zij zijn immers degenen die ons moeten vertellen hoe te leven? En dus mogen ze geen whisky drinken, biefstuk bakken of Rolls-Royces hebben. Dingen die ze dus vaak gewoon wél doen, want een goeroe is ook maar een mens.
Dat is wat Goeroes van Stine Jensen mooi laat zien: hoe wij van de goeroe verwachten dat hij onfeilbaar is, op het goddelijke af. En hoe we hem daarmee onze eigen normen opleggen. Om vervolgens in de stress te schieten als hij een sigaar opsteekt, een gouden Rolex draagt of, in Jensens geval, speculaas eet – op een suikervrije retraite. Het boek roept ook impliciete vragen op: hoe vrij ben je als je vastzit aan een oordeel over de ander? Gaat dat bijdragen aan je verlichting? Wijlen goeroe Nisargadatta, groot sigarettenliefhebber, verwoordde het treffend: ‘U lijkt erg gehecht aan roken,’ verweet een volgeling hem. ‘Jij lijkt erg gehecht aan niet-roken,’ antwoordde hij.

Stine Jensen, Goeroes. Mijn zoektocht naar de verleidingen en gevaren van moderne spiritualiteit, Hollands Diep, € 21,99

Alweer bijna dood

Het overkwam Maggie O’Farrell maar liefst zeventien keer: ternauwernood aan de dood ontsnappen. Dat klinkt melodramatisch, maar na het eerste verhaal, waarin de Ierse schrijfster als in een spannende thriller vertelt hoe zij als 18-jarige bijna gewurgd werd door een engerd met een verrekijker, was ik om. Haar ervaringen zijn soms uitzonderlijk, maar vaker herkenbaar. Zoals een sprong in het water op een – achteraf – wel heel gevaarlijke plek. Of een voorbijsuizende vrachtauto die je op een haar na weet te ontwijken. En dan is er ook nog het verhaal over haar dochter die kampt met een levensbedreigende notenallergie. O’Farrell schreef het boek vooral om haar te laten zien dat voor niemand de dood ver weg is, en je desondanks een normaal leven kan leiden. De verhalen tonen hoe kwetsbaar we zijn als mens, maar ook hoe sterk en veerkrachtig. Ze maken daardoor niet bang, maar vergroten eerder het verlangen om voluit te leven.
Maggie O’Farrell, Ik ben ik ben ik ben. Zeventien keer rakelings langs de dood, Nijgh&Van Ditmar, € 22,50

Dubbel drama

We ontdekten deze podcast tijdens de autorit naar Italië, toen de jongens eindelijk sliepen en wij konden overschakelen naar iets beters dan Kinderen voor Kinderen. Binnen no time was ik in tranen.
In Van Twee Kanten interviewt Corine Koole twee partners over een heftige gebeurtenis in hun leven. Ze spreekt ze apart van elkaar, maar in de montage worden hun verhalen zo mooi samengevoegd, dat je alle intense gebeurtenissen van beide kanten meekrijgt.
Vooral bij de aflevering over Kris en Wichert zaten we ademloos te luisteren. Hun verhaal gaat over de maakbaarheid van het leven (die dus niet bestaat). Kris en Wichert maken het ergste mee wat een ouder zich kan voorstellen: ze verliezen hun baby – en niet één keer, maar twee keer. Daar zat ik dan, met mijn zwangere buik, te luisteren naar twee mensen die na veertig jaar vertellen over de impact van dit verlies op hun leven samen. Niet te doen.

Corine Koole voor De Volkskrant, Van twee kanten, te beluisteren in alle podcast-apps