Boeken van de maand mei 2021

Boek van de maand: Breinbijbel

Neurowetenschapper David Eagleman strooit met fascinerende breinweetjes waardoor je je met elke pagina slimmer voelt worden.

Hoe komt het dat een blinde kan leren zien met zijn vingertoppen? Waarom dromen we? Zo’n beetje alle vragen over hoe onze hersenen werken, komen aan bod in deze bijbel over het brein. Die laat maar weer eens zien hoe ingenieus onze hersenen in elkaar zitten.

Een van de basisbeginselen om die werking te begrijpen, is dat het brein een dynamisch systeem is dat voortdurend zijn eigen bedrading aanpast aan zijn omgeving. ‘Hoewel je DNA deel uitmaakt van jouw levensverhaal, is het niet meer dan een klein deel ervan,’ legt neurowetenschapper David Eagleman uit. ‘De rest van het verhaal heeft te maken met de rijke details van jouw eigen ervaringen en omgeving.’

Samengevat: onze hersenen zijn bij onze geboorte een onaf pakketje dat gaandeweg wordt uitgepakt. Alles wat we waarnemen en meemaken, is op dat proces van invloed. Daardoor zijn we morgen net weer iets anders dan vandaag.

Het is af en toe behoorlijk ingewikkelde materie, maar door de manier waarop Eagleman het brengt, raak je steeds meer gefascineerd door dat brein. Dat komt in de eerste plaats doordat hij op Oliver Sacks-achtige wijze wetenschappelijke kennis illustreert met praktijkverhalen.

Zoals dat van Matthew, een jongetje van wie een hersenhelft verwijderd werd en die toch min of meer normaal leerde functioneren doordat zijn overgebleven hersenen zich aanpasten.

Of dat van Danielle, die haar eerste levensjaren in afzondering doorbracht. Doordat haar hersenen nauwelijks ervaringen opdeden, bleven ze sterk onderontwikkeld. Ze kon geen vast voedsel eten, was niet zindelijk en begreep ja-knikken en nee-schudden niet.

Daarnaast vertaalt Eagleman ingewikkelde hersenprocessen naar herkenbare voorbeelden. Hoe liefdesverdriet bijvoorbeeld fysiek pijn kan doen: als iemand een geliefde ineens niet meer ziet, mist zijn brein vertrouwde prikkels, wat eenzelfde proces teweegbrengt als bij een drugsverslaafde die cold turkey stopt met gebruiken.

En dat blinden beter waarnemen met hun tast of gehoor komt doordat zintuigen slechts randapparatuur zijn die informatie uit de omgeving omzet in reeksen pulsen. Via welke zintuigen die informatie binnenkomt, doet er voor de hersenen niet toe: als de ene apparatuur hapert, neemt de andere het over.

Dromen zijn in dat kader een slimme vondst van het brein, stelt Eagleman. Om te voorkomen dat andere zintuigen tijdens de slaap de functie van onze ogen overnemen, blijven onze hersenen de visuele cortex door middel van dromen voeden met beelden.

David Eagleman, Stroom. Over ons voortdurend veranderende brein, De Bezige Bij, € 29,99

Tijdperk thuiswerken

Vanaf de eerste lockdown zijn veel mensen nauwelijks meer op hun werk geweest. En naar verwachting wordt thuiswerken een blijvertje. Hoe ondervang je de nadelen daarvan, zoals een grotere afstand tot collega’s en gebrek aan bevestiging?

Op luchtige toon legt psycholoog Elke van Hoof uit hoe je structuur aanbrengt in de eindeloze rij van thuiswerkdagen en hoe je daarbij ook nog eens je pandemie-irritatie kunt aanpakken. Wordt de sleur je als thuiswerker te veel?

Noteer aan het eind van de werkdag drie dingen die goed gingen, en lees ze de volgende dag eerst even door.

Of origineler: verzamel oud servies, zet een duikbril op, trek een cirkel op de grond en smijt het servies in de cirkel. En werkgevers kunnen vrijblijvende virtuele koffiepauzes organiseren, zodat mensen ook dingen delen die niet meteen taakgericht zijn.

Elke van Hoof, Eerste hulp bij thuiswerken, LannooCampus, € 25,99

Eenzaam, maar niet alleen

We hebben meer manieren dan ooit om met elkaar te communiceren, en toch voelen steeds meer mensen zich eenzaam, schrijft psycholoog Leslie Hodge.

We denken bij eenzaamheid algauw aan alleenstaande ouderen, maar het gaat ook om die thuiswerkende veertiger of die jonge moeder die échte verbinding met anderen mist. Gaan we langere tijd voorbij aan dat gemis, dan is dat net zo schadelijk voor onze gezondheid als overgewicht, te weinig beweging of het roken van 15 (!) sigaretten per dag.

Hodge pleit voor het doorbreken van het taboe rondom eenzaamheid: ‘Erken je gevoel en zie het als een belangrijk signaal dat er iets moet veranderen, zoals honger ook aanzet tot actie.’ Investeer in die ene vriendschap en maak een praatje met onbekenden; het is wetenschappelijk aangetoond dat smalltalk minder eenzaam maakt.

Een actueel pleidooi voor meer échte ontmoetingen en betrokkenheid naar elkaar.

Leslie Hodge, Eenzaam tussen mensen. De weg naar een meer verbonden leven, Lannoo, € 19,99

Leef het leven

De honderdjarige Eddie Jaku groeide op als Joodse jongen in Duitsland. Als hij in november 1938 wordt gearresteerd en naar concentratiekamp Buchenwald wordt gestuurd, verandert zijn leven in een nachtmerrie.

Hij ontsnapt meerdere keren aan de nazi’s, maar belandt uiteindelijk met zijn familie in Auschwitz, waar hij de bodem van de menselijkheid bereikt. In De gelukkigste man ter wereld beschrijft Jaku hoe hoop, dankbaarheid en vriendschap hem hielpen die onmenselijke plek te overleven.

Na de bevrijding nam hij zich voor om tot het einde van zijn leven gelukkig, beleefd, behulpzaam en vriendelijk te zijn, waardoor hij ook zichzelf wist te bevrijden van zijn angst en pijn.

Dit krachtige boek inspireert om het leven ten volle te leven, vriendschappen te koesteren en niet toe te geven aan haat.

Eddie Jaku, De gelukkigste man ter wereld, A.W. Bruna, € 20,99

Geluk is een kwestie van doen

Vijftig procent van je geluk is erfelijk bepaald, tien procent is afhankelijk van levensomstandigheden zoals levensfase en politiek klimaat, en veertig procent hangt af van je dagelijkse activiteiten en manier van denken.

Dat laatste deel kun je cultiveren door oefening, schrijft mindfulnesstrainer Eva Brobbel in dit mooi vormgegeven Geluksdoeboek. Je gaat acht weken lang aan de slag met invuloefeningen, opdrachten, testjes en meditaties om te onderzoeken waarvan jíj gelukkig wordt. Want dat is voor iedereen anders.

Elke week staat er een ander thema centraal. Van opruimen tot omgaan met gedachten, van meer plezier tot gezond eten. Brobbel vertaalt continu de laatste wetenschappelijke inzichten (rommel heeft een negatieve invloed op humeur en concentratie) naar praktische oefeningen (ontspul-sessies; digitale schoonmaak checklist).

Door het heldere taalgebruik en de speelse oefeningen krijg je meteen zin om aan de slag te gaan.

Eva Brobbel, Geluksdoeboek, Rubinstein, € 19,99