Als je partner twijfelt

Boeken zijn er volgeschreven over omgaan met levenscrises, zoals de midlifecrisis, de quarterlife crisis, het dertigersdilemma of andere identiteitscrises. Ongeveer een kwart van de bevolking maakt vroeg of laat een dergelijke periode door, gekleurd door twijfel: is dit wel het juiste leven? Vaak is een ingrijpende gebeurtenis de aanleiding, zoals de dood van een ouder.

Voor de partner van zo’n twijfelaar is maar weinig informatie of hulp te vinden. Terwijl die ongewild in de crisis wordt meegesleurd, en moet aanzien hoe alles wat gezamenlijk en met liefde is opgebouwd, als een kaartenhuis ineenstort.

Alles gaat prima, dacht Lieke (43). ‘Mijn man en ik hadden een heel hechte band, veel mensen waren jaloers op ons huwelijk. Hij was bovendien een ­geweldige vader. Tot hij een paar jaar geleden werd ontslagen, en humeurig en ontevreden werd. Dat vond ik begrijpelijk. Maar toen hij zich zonder overleg inschreef voor een zware studie vond ik dat vreemd. Onder invloed van zijn jonge studiegenoten ging hij meer aan zijn uiterlijk doen, jonge kleding dragen. Zijn taalgebruik werd populair. Eerder had hij nauwelijks aandacht gehad voor andere vrouwen, nu zat hij te msn’en met meisjes van achttien die hij van school kende; hij nam ze mee op de motor en bezocht terrasjes met ze. Met een van hen ontwikkelde hij een diepe vriendschap. Hij ging met haar uit, ging bij haar thuis koken en gaf haar onlangs een heel duur cadeau. Hij twijfelde over ons huwelijk, of dit het leven was dat hij wilde. Hij wilde vrijheid en alle ruimte voor zichzelf, alleen op vakantie, de vrijheid om platonische vriendschappen te hebben met jonge vrouwen. Ondertussen is mijn vertrouwen in hem beschadigd. Ik voel onmacht, vernedering en vooral veel verdriet.’

Bestemming onbekend

De crisis van je partner betekent dat je op een ongeplande reis moet, zonder te weten waar naartoe en zonder je koffers te kunnen pakken, schrijven Gay Courter en Pat Gaudette in het boek How to survive your husband’s midlife crisis. Het betekent dat je gedwongen bent om afscheid te nemen van de oude situatie, hoe tevreden je misschien ook was met het leven dat jullie samen hadden.

Psycholoog Nienke Wijnants schreef een boek over het ‘dertigersdilemma’, de existentiële twijfel van dertigers over hun levenskeuzes. Sindsdien krijgt ze geregeld mails van partners van de twijfelaars, met de vraag hoe ze hun man of vrouw kunnen helpen. Wijnants: ‘In een relatie kun je een crisis niet in je eentje hebben. Zodra een van de twee ongelukkig is, is de relatie niet ideaal voor beide personen. Als je te hard vasthoudt aan wat was, neem je de klacht van je partner dat er iets moet veranderen niet serieus.’

Volgens psycholoog Mira Kirshenbaum, auteur van het boek Alles heeft een reden – Ontdek de ware betekenis van belangrijke gebeurtenissen in je leven, is het belangrijk om je in te leven in waar je partner doorheen gaat. ‘Bij een levenscrisis botst het beeld van wie je dacht te zijn, of hoe je dacht dat je leven zou verlopen, met grote kracht op de teleurstellende realiteit. Dat is verwarrend. Als je door een dergelijke crisis gaat, voel je pijn. Je bent bang om aan de toekomst te denken, je bent boos op jezelf en anderen, en verdrietig over de hoopvolle toekomst die je hebt verloren. En dat allemaal tegelijk. De persoon-in-crisis heeft twee taken: het leven opnieuw uitvogelen en verlichting zoeken van de pijn. Jammer genoeg leggen veel mensen de prioriteit bij het laatste. Is de crisis groot, dan zijn ze vaak bereid álles te doen om de pijn niet te voelen, inclusief vreemdgaan, dure spullen kopen of de benen nemen. Als je partner hier doorheen gaat, moet je dit alles begrijpen.’

Lieke reageerde op verschillende manieren op het grillige gedrag van haar man. ‘Grenzen stellen werkt averechts, merkte ik. De beklemming die dat geeft, veroorzaakt een veel ergere crisis. Maar reageer je begripvol, dan loop je jezelf helemaal voorbij. Want dan loopt hij keihard over je heen, met jouw toestemming. En als ik me hetzelfde gedraag als hij, geeft dat alleen maar meer verwijdering. Wat wel goed helpt, is proberen in zijn wereld te blijven. Samen dagjes uit plannen, en soms ga ik spontaan naar zijn school.’

Als een goede vriend

De enige manier om je partner te helpen is volgens Kirshenbaum inderdaad door de beste-vriend-hoed te dragen, en niet de partner-hoed. ‘Je moet de persoon zijn aan wie je partner alles kan vertellen. Hoe minder oordelend je bent, des te welkomer je als persoon in zijn of haar leven wordt. Dat betekent wel dat je goed moet luisteren en je altijd moet inleven in de impulsen van je partner, ook al kun je het niet altijd eens zijn met diens gedrag.’

Dat is razend moeilijk, erkent psycholoog Nienke Wijnants. ‘Eigenlijk ben je de slechtst aangewezen persoon om te helpen, omdat je geen objectieve gesprekspartner kunt zijn. Als het alleen maar om loopbaantwijfel gaat, kun je nog onpartijdig zijn – hoewel dat ook aan jouw financiële zekerheid raakt. Maar bij vraagstukken zoals of je kinderen wilt, of je in het buitenland wilt wonen en of je relatie wel zo goed is, word je in je reactie beïnvloed door je eigen belangen. Je kunt je eigen onzekerheid, angst en boosheid moeilijk uitzetten.’

Misschien is dat de reden waarom veel mensen in crisis vatbaar zijn voor verliefdheid op een ander. Iemand met wie ze wél kunnen praten, die geen bezwaren maakt bij hun verlangen naar verandering. Wijnants: ‘Een ander kan voorzien in de behoefte aan een objectieve gesprekspartner. Maar die behoefte kan ook goed worden vervuld door een therapeut of coach.’

Het enige wat erop zit is je geliefde tijdelijk met rust laten, zeggen de deskundigen, om uit te zoeken wat hij of zij wil. Het is het probleem van de ander, dus hij of zij is de aangewezen persoon om het op te lossen.

Grenzen stellen

Maar belangrijk is daarbij wel om een paar duidelijke, absolute grenzen te stellen. ‘Als je te veel ruimte geeft, houd je het probleem soms juist in stand of vererger je het zelfs,’ weet Wijnants. Zolang je partner met stappen bezig is en zich inspant om de boel uit te zoeken, is het goed. Maar wanneer er geen schot in de zaak komt, kun je je afvragen of dat ooit nog zal gebeuren. ‘Op een gegeven moment moet je echt zeggen: genoeg is genoeg, tot hier en niet verder. Een bijkomend voordeel: dit kan een effectief middel zijn om je partner uit de crisis te halen.’

Omdat je op het gedrag van je partner weinig invloed kunt uitoefenen, is de belangrijkste prioriteit in deze woelige periode om goed voor jezelf te zorgen en stil te staan bij je eigen behoeftes. Wil jíj bijvoorbeeld wel verder met je geliefde? Kirshenbaum: ‘We raken vaak zo overstuur van de gedachte dat we niet gewild zijn, dat we ons vergeten af te vragen of we die ander zelf eigenlijk wel willen. Is dit de persoon met wie je samen wilt zijn, of zie je door deze crisis ineens zijn ware aard en zie je nu iemand bij wie je niet wilt zijn?’

Lieke: ‘Ik heb vaak op het punt gestaan bij hem weg te gaan, maar ik kan het niet. Ik hou nog steeds veel van hem, hij is altijd mijn grote liefde geweest. Gezinsmomenten zijn spaarzamer, maar het is erg leuk als het gezin compleet is. Als ik bij hem in bed lig, lijkt alles nog hetzelfde en kan ik me even gelukkig voelen. Ik hoop dat deze fase overgaat, ik neem de gok. Het is ook iets minder erg dan twee jaar geleden, dus er zit wel progressie in.’

Eén troost: de crisis gaat weer over. En met een beetje geluk valt de schade uiteindelijk mee. Kirshenbaum: ‘Hoewel het voelt alsof álles ter discussie staat, willen mensen meestal alleen kleine strategische veranderingen in hun leven aanbrengen. Het is als griep: al je lichaamsdelen doen pijn, maar er is maar één virus dat alle pijn veroorzaakt.’

Zo help je je partner – en jezelf

– Neem je geliefde serieus, ook als die ineens rare sprongen maakt of zich onherkenbaar gedraagt. Psycholoog Nienke Wijnants: ‘Veel mensen denken in eerste instantie dat hun partner in crisis zich aanstelt. Maar met die houding bereik je weinig. Hij of zij voelt zich zo, dus is het zo.’

– Maak nogmaals duidelijk dat je van je partner houdt – zonder daarbij verstikkend of claimend te zijn. Geef ruimte. Probeer niet te mopperen, te jengelen, te dreigen of te adviseren. Daarmee drijf je je geliefde juist verder van je weg.

– Zoek uit wat je absolute grenzen zijn. Kirshenbaum: ‘Je moet nagaan wat, als je partner het zou doen, het onmogelijk voor je zou maken om nog in deze relatie te blijven. Duidelijkheid is helend in verwarrende tijden als deze.’

– Zorg goed voor jezelf. Onderneem dingen met goede vrienden, werk aan jezelf, volg een cursus om je te ontwikkelen. En als je geliefde jou de schuld geeft van alles wat verkeerd is in het leven: geloof het niet. Hij of zij heeft iemand nodig om al die nare gevoelens en het eigen gedrag op af te schuiven.

Meer over identiteitscrises

– Gay Courter en Pat Gaudette, How to survive your husband’s midlife crisis, Perigee Books, € 13,46

– Mira Kirshenbaum, Alles heeft een reden – Ontdek de ware bete­kenis van belangrijke gebeurtenissen in je leven, Archipel, € 12,50

– Nienke Wijnants, Het dertigersdilemma, Bert Bakker, € 16,95