Als je kind steeds om een beeldscherm vraagt

Het gebruik van allerlei apparaten is zo gewoon geworden en zo vervlochten geraakt met ons dagelijks leven, dat we het volkomen vanzelfsprekend vinden dat onze kinderen er ook mee spelen – en er zelf om vragen. Als je als ouder aarzelt omdat je je kind er eigenlijk nog te jong voor vindt, dan werpen andere ouders tegen: ‘Maar er is educatieve software speciaal voor zijn leeftijd, daarmee kan hij leren lezen en tellen of zelfs een andere taal leren!’ Welke ouder wil zijn kind nu niet alle kansen bieden? Je wilt toch dat het later makkelijk zijn weg kan vinden in de digitale wereld? Dus ben je eigenlijk best trots op hoe je kind zijn schermpje bedient en al snel (machinaal) de getallen of kleuren opzegt.

Ouders van tegenwoordig

In Nederland begint 57 procent van de kinderen al voor het 3de jaar met het gebruiken van een tablet of smartphone. Hun eigen telefoon krijgen kinderen gemiddeld op hun 11de. Tegelijk klagen veel ouders dat hun kinderen zo slecht luisteren en meteen een driftbui krijgen als er iets tegenzit. En de leerkrachten doen hun beklag over het gebrek aan concentratie en aandacht bij de leerlingen ‘van tegenwoordig’. Daar krijgen de ouders ook vaak de schuld van. Ze zouden te weinig overwicht hebben.
Artsen constateren vaker bijziendheid bij kinderen, convergentieproblemen bij dichtbij zien, ooggevoeligheid, evenwichtsproblemen, zwakkere botten en een slechtere hartfunctie. Maar van dat allemaal kun je gebrek aan overwicht bij de ouders toch niet de schuld geven?

Spelen zonder leren

Het onderzoek naar schermgebruik onder jonge kinderen is nog maar net begonnen, maar duidelijk is al wel dat het een negatieve invloed op de hersenontwikkeling van peuters kan hebben. Ook worden de schoolprestaties er niet beter van; integendeel: het IQ lijkt er juist door te dalen.
Maar op meer gebieden. Ook de lichamelijke ontwikkeling kan achterblijven als een kind veel tijd doorbrengt met een scherm. In de cruciale periode tussen 0 en 3 jaar moet een kind zijn omgeving verkennen, leren omrollen, dingen pakken, aanraken, gaan kruipen, op handen en voeten lopen, proeven, glimlachen… Bij elke interactie met de omgeving worden nieuwe hersenverbindingen aangelegd. Wanneer je kind spelletjes doet op een tablet, zal het zijn coördinatie, spierspanning, evenwicht, fijne motoriek en spierkracht veel minder goed ontwikkelen dan wanneer het vrij kan spelen. En dat ‘echte’ spel heeft nog veel meer goede effecten. Door voetballen, knutselen, rennen, fietsen, skaten, klimmen, enzovoort worden de oog-lichaamscoördinatie en het verwerken van informatie door de zintuigen gestimuleerd. Vrij spelen en bewegen is dus heel belangrijk voor een goede ontwikkeling.

Stressreactie

De Amerikaanse jeugdpsychiater Victoria L. Dunckley maakt zich sterk tegen al te vroeg schermgebruik en gebruikt voor de gevolgen ervan de term Elektronisch Scherm Syndroom (ESS). De symptomen lijken volgens haar op die van stress.
Zelfs een kort spelletje op een scherm veroorzaakt al zulke reacties. Het bloed stroomt naar de primitieve hersendelen, de frontaalkwab wordt uitgeschakeld… En dan gaat alles moeizaam: aanwijzingen opvolgen, je emoties beheersen, je aandacht bij iets houden, teleurstelling verwerken…

Vakantiedetox

Rust en ontspanning kunnen helpen tegen de negatieve effecten van beeldschermgebruik. De zomervakantie is daar misschien een mooie periode voor. Spreek met je kind af om geen of heel weinig beeldschermen te gebruiken in deze weken. Niet realistisch? Dat is juist denken dat de hersenen zich wel aanpassen aan al die sterke prikkels waarop ze niet berekend zijn.

Isabelle Filliozat is klinisch psycholoog en psychotherapeut. Haar boeken over kinderen, hun relaties en emoties worden uitgegeven in negentien talen. Ze woont en werkt in Frankrijk.