5 keer echt vrij zijn

#1 Vrijheid is…

…eindelijk weer een boek uitlezen

Op het puntje van je stoel ontdekken hoe het verder gaat, meeleven met de wanhopige, dappere of verliefde hoofdpersoon. Lezen is niet alleen ontspannend, het kan zelfs het verloop van de vakantie beïnvloeden, ontdekte Keith Oatley, emeritus hoogleraar cognitieve psychologie aan de Universiteit van Toronto.

Wie bijvoorbeeld veel over vrije seks leest, gaat zelf vrijer over seks denken. En mensen die veel fictie lezen, worden empathischer en socialer dan niet-lezers. Zeker bij boeken in de ik-vorm kruipen we makkelijk in de huid van de hoofd-persoon en verdwijnen we in een andere wereld.

Of zoals de Amerikaanse linguïst en psycholoog Samuel Hayakawa ooit schreef: ‘Het is niet waar dat we maar één leven hebben; als we kunnen lezen, kunnen we zoveel levens leiden als we wensen.’

#2 Vrijheid is…

… even niks plannen

Veel Indonesiërs leven volgens de cultuurwet van de jam karet – de rubberen tijd. Hierbij kan het gebeuren dat iemand die zegt morgen op bezoek te komen, drie weken later voor je neus staat. En dikke kans dat een afspraak om vijf uur pas om negen uur begint.

In onze cultuur hebben we andere ideeën over hoe het hoort, zegt psycholoog en coach Nicole van Gans. ‘We legen ons onszelf zoveel op, dat we alles strak moeten plannen.’ Ook door de leefregels die we van huis uit meekregen (‘Altijd goed je best doen’, of ‘Altijd nuttig bezig zijn!’), kan luieren ons een slecht gevoel geven.

Daarom is vakantie ook zo fijn: we kunnen al die regels even helemaal loslaten en voor even de rubberen tijd aanhouden.

#3 Vrijheid is…

… alles eens rustig verwerken

Je staat relaxed onder de douche en ineens popt er een goed idee in je op. Dat komt doordat het default-netwerk in ons brein actief wordt wanneer we in de ruststand staan. Dit netwerk regelt de verwerking en integratie van alles waarmee je bezig bent geweest en geeft het betekenis.

Op deze momenten van stilzwijgend contact met je eigen brein ontstaan je diepste inzichten. In het dagelijks leven nemen we hier te weinig tijd voor. Zelfs op vrije avonden zitten we vaak nog te appen, mailen of facebooken. Hierdoor blijft het niveau van het stresshormoon cortisol hoog.

Lever je deze vakantie dus eens over aan het grote niets. Laat je gedachten vrijelijk dwalen en stel je open voor alle verrassende inzichten en ideeën die uit je brein ontspruiten.

#4 Vrijheid is…

… er met je volle aandacht bij zijn

In de vaart van het leven thuis staan we soms nauwelijks stil bij de dingen die we doen. Volgens Ellen Langer, hoogleraar aan de Harvard universiteit en ‘moeder van mindfulness’, staat ons leven bol van de mindlessness: onaandachtig gedrag dat zich automatisch en volgens een vast script ontvouwt.

Hoe doorbreek je dat? Volgens Langer hoef je daarvoor alleen maar actief nieuwe dingen op te merken. ‘Het maakt niet eens uit wát je opmerkt; het opmerken zelf brengt je in het moment. In een onderzoek vroegen we bijvoorbeeld aan mensen die niet van voetbal hielden om eens bewust op te letten tijdens een voetbalwedstrijd. En dat werkte direct. Ze gingen er helemaal in op, keken met een frisse blik en ontdekten nieuwe dingen.’

#5 Vrijheid is…

… rondlopen in je blote kont

Zon, groen, gelijkgestemden: naakt genieten we op de meest natuurlijke manier van de natuur. Toch vinden de meeste mensen het best lastig om hun witte wintervel aan de rest van de wereld tonen.

De Californische evolutionair antropoloog Dan Fessler heeft een opmerkelijke verklaring voor de schaamte voor ons (half)naakte lichaam. We zouden er onze monogame manier van leven mee waarborgen, zegt hij. Door onze geslachtsdelen te bedekken, laten we zien dat we niet openstaan voor seks met een ander.

Zijn we niet gepast gekleed en onttrekken we ons dus aan die collectieve afspraak, dan schamen we ons. Fesslers theorie verklaart wellicht meteen waarom erotiek vaak uit den boze is op plaatsen waar we ons wél collectief blootgeven, zoals in de sauna of op een naturistencamping.